مکتب حدیثی بغداد (از قرن دوم تا نیمه قرن پنجم هجری)

مکتب حدیثی بغداد (از قرن دوم تا نیمه قرن پنجم هجری)
پدیدآوران	رضاداد، علیه (نويسنده)
ناشر	آستان قدس رضوی. بنياد پژوهشهای اسلامى
مکان نشر	ایران - مشهد مقدس
سال نشر	1395ش
چاپ	1
شابک	‎978-600-06-0065-5
موضوع	محدثان شیعه -- عراق -- بغداد - حدیث -- تاریخ-- از آغاز تا قرن ۵ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	7م6ر 115 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مکتب حدیثی بغداد (از قرن دوم تا نیمه قرن پنجم هجری)، نوشته بانوی پژوهشگر معاصر، علیه رضاداد، پژوهشی است که روش ویژه عقلانی را در حدیث‌شناسی (فقه الحدیث و نقد الحدیث) و انتشار علوم حدیثی با تأکید بر آثار و نقش دانشمندان ممتاز جهان تشیع در فاصله سال‌های 101 تا 450ق، به‌خصوص شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی تبیین می‌کند.

هدف و روش

• نویسنده با تأکید بر آنکه شناخت و تحلیل مکاتب حدیثی، یکی از مباحث مهم در تاریخ تلاش‌‌های حدیث‌شناختی و ادوار فقه و اجتهاد بشمار می‌‌رود و مقصود از مکتب یا مدرسه حدیثی، دیدگاه‌‌های خاص و خط‌‌ مشی فکری حاکم بر یک حوزه حدیثی است که در طی تاریخ با مرکزیت برخی مناطق همراه بوده، افزوده است: مطالعه مبانی و ویژگی‌‌های مکتب حدیثی، ما را در بررسی نظریه‌‌های دانشوران یاری خواهد رساند... و مکتب بغداد از مهم‌ترین مراکز علمی است که در سده‌های اولیه، در رشد و توسعه علوم حدیث مؤثر بود و مبانی و ویژگی‌های آن با دیگر مکاتب حدیثی، به‌ویژه مکتب قم تفاوت دارد.
• در بررسی تاریخ حدیث و فهم چگونگی تطور و تحول آن، همواره به چند مرکز ثقل اصلی برمی‌خوریم که نقش اساسی در شکل‌گیری جریان‌های مختلف حدیثی داشته است. یکی از این مراکز ثقل، بغداد است که «مدرسه حدیثی بغداد» در آن تکوین یافته، رشد و توسعه پیدا کرده و موجب پدیدار شدن نگرشی نوین در این عرصه گشته است. همچنین این مکتب، شخصیت‌های برجسته‌ای را پرورده است که هریک به‌نوبه خود در گستره زمانی معینی بر حوزه فکر و اندیشه اسلامی تأثیر شگرفی برجای نهاده‌اند. اما با وجود اهمیت این مدرسه علمی، متأسفانه ابعاد و جوانب آن به‌شایستگی کاویده نشده و تا آنجا که پژوهنده بررسی کرده، جز آثاری در خصوص احوال برخی از شخصیت‌های علمی شیعی این ناحیه، نگاشته معتبر و جامعی در تحلیل آرا و اندیشه‌های حدیثی آنان به رشته تحریر درنیامده است.
• روش تحقیق در این کتاب، کتابخانه‌ای و اسنادی است و با توجه به صبغه تاریخی پژوهش و ضرورت بررسی و کاوش در آثار اندیشمندان بغداد و تحلیل رویکرهای آنان به علوم حدیث، از روش تاریخی با تأکید بر تحلیل متون استفاده شده است.

ساختار و محتوا

• این اثر، در 5 فصل به این ترتیب ارائه شده است:

1. مروری بر تاریخ سیاسی و فرهنگی بغداد.
2. مکتب حدیثی بغداد در گذر تاریخ.
3. مبانی مکتب حدیثی بغداد.
4. روش‌شناسی مکتب حدیثی بغداد.
5. ویژگی‌های مکتب حدیثی بغداد.

• گفتنی است: نویسنده در مقدمه‌اش کتاب حاضر را شامل 6 فصل شمرده، ولی در متن کتاب، مطالب با فصل پنجم پایان یافته است و خبری از فصل ششم نیست! گویی طرح ابتدایی نگارنده در مرحله اجرا تغییر کرده است.

نمونه مباحث

• در پرتو مقایسه روش‌شناختی مکتب قم و بغداد، معلوم گردید که میان این دو مکتب به‌تبع موضع روش‌شناختی و تفاوت زاویه‌ دید آنها به منابع احکام و چگونگی فرایند استنباط، اختلافاتی وجود دارد. چنان‌که مکتب قم با اعتبار بخشیدن به منقولات، حتی عقاید کلامی را با تکیه بر نصوص تبیین می‌نمود و در مسائل فقهی نیز رویکرد اجتهادستیزی را برگزید؛ به‌طوری‌که متون روایات را به‌طور کامل به‌مثابه حکم شرعی و متن فقهی تدوین و عرضه کرد، اما مکتب بغداد چه شاخه مکتب متکلمان و چه مکتب شیخ طوسی، با پایه‌گذاری روشی نوین، برخوردی تحلیلی و نظری با فقه داشت و تبیین احکام فقهی و مسائل اعتقادی را بر پایه نفی حجیت خبر واحد بدون قرینه، بنا نهاد....

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.