مهارات في التربية النفسية لفرد متوازن وأسرة متماسكة
| مهارات في التربية النفسية لفرد متوازن وأسرة متماسكة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بساط جمعه، عبله (نویسنده) |
| ناشر | دارالمعرفه للطباعة و النشر و التوزیع |
| مکان نشر | بیروت |
| سال نشر | 1430ق/2009م |
| چاپ | سوم |
| موضوع | روانشنا‌سی اسلامی,روانشنا‌سی تربیتی,تربیت خا‌نوادگی (اسلام),کودکان - روانشنا‌سی |
| کد کنگره | BP۲۳۲/۶۵/ج۸م۹ |
مهارات في التربية النفسية لفرد متوازن وأسرة متماسكة تألیف عبله بساط جمعه، نوشتار حاضر شکل مکتوب سخنان پدیدآورنده در برنامه مهارت‌هاى تربیتى است که از شبکه‌رادیو قرآن لبنان پخش شده است. مطالب کتاب آمیزه‌اى است از روان‌شناسى و مطالب‌تربیتى که با رویکردهاى اسلامى تقریر و تحریر گشته است. روشن است که مخاطب کتاب عموم مردم‌اند و هدف کلى کتاب تقویت مهارت‌هاى فردى و خانوادگى براى تربیت و مواجهه با برخى از مسائل و مشکلات تربیتى است. درست است که مخاطب اصلى کتاب‌جامعه لبنانى است، اما اشتراکات فرهنگى کشورهاى اسلامى، بر مخاطبان این کتاب افزوده است.
این اثر داراى هشت بخش چندفصلى به شرحى است که در پى مى‌آید:
بخش یکم از هشت فصل برآمده است و در آن ابتدا از مبانى، اصول، ویژگى‌ها و مهارت‌هاى شخصیت متعادل (مهارت گفتگو، ارزش قائل شدن براى خود، توانایى سازگارى، احساس مسئولیت و استقلال، مدیریت زمان، خودانضباطى) سخن رفته است و پس از آن به مهارت‌هاى زیر پرداخته شده است: مهارت‌هاى دگرگونى خود، مهارت‌هاى تربیتى چرا و چگونه؟، مهارت‌هاى دگرگون‌سازى مفاهیم و باورها و دگرگونى رفتار، مهارت‌هاى عزت نفس، مهارت‌هاى آسایش خاطر، مهارت‌هاى صداقت، مهارت‌هاى رفتار روزانه.
در بخش دوم طى چهار فصل به مهارت‌هاى مشارکت زناشویى نظر شده است، به این ترتیب: مهارت‌هاى گزینش همسر، یعنى کسى را که براى همسرى برمى‌گزینیم باید داراى چه صفات اخلاقى باشد (صداقت، پاکدامنى، مهربانى، فروبردن خشم، توانایى چشم‌پوشى از لغزش دیگرى، پرهیز از دیگرآزارى).
مهارت‌هاى پى نهادن خانه بخت، خانه بخت سعادتمند بر سه پایه استوار است: مشارکت، صداقت و یک‌رنگى دوسویه، مشاوره. پیش از شرح و شکافت مهارت‌هاى یادشده به شمارى از تفاوت‌هاى موجود میان زن و شوهر جوان اشاره شده است: تفاوت در دیدگاه‌ها، تفاوت در عادت‌هاى رفتارى گوناگون، تفاوت در زندگى و روابط اجتماعى، تفاوت در اولویت‌هاى هزینه کردن درآمد خانواده، تفاوت در روش‌هاى تربیت فرزندان.
مهارت‌هاى رویارویى با مشکلات خانوادگى، براى واکاوش این مطلب، نخست به مهم‌ترین علل اختلافات خانوادگى میان زن و شوهر اشارت رفته است: تعصب ناروا، نبود جو و روش‌هاى سالم گفتگو در خانواده، نبود یا ضعف روابط دوستانه میان زن و شوهر.
در فصول شش‌گانه بخش سوم به مهارت‌هاى تکمیل و تحکیم خانواده پرداخته شده است: مهارت‌هاى دوران باردارى (تغییرات جسمى مادر، سازوارى با تحولات دوران باردارى، تغذیه، ورزش، روابط دوستانه میان زن و شوهر، مراجعه به پزشک متخصص زنان و زایمان). مهارت‌هاى استقبال از نوزاد (صدمات هنگام ولادت، نقش وراثت، آمادگى زن و شوهر). مهارت‌هاى برقرارى ارتباط با نوزاد، مهارت‌هاى نگهدارى و مراقبت از نوزاد (وظایف مادر نوزاد، مادرزن، شوهر)، مهارت‌هاى پرورش جسمى (غذا، نظم در خواب و غذا، شستشوى منظم، ورزش، استفاده از هواى آزاد). مهارت‌هاى حرکتى و اجتماعى و ادراکات عقلى.
بخش چهارم دربارۀ مهارت‌هاى تربیت فرزندان است و در فصول شش‌گانه آن از مطالب ذیل سخن رفته است: مهارت‌هاى تربیت سالم (هماهنگى پدر و مادر، مادر مسئول مستقیم تربیت فرزند، حاکمیت عشق و محبت در خانه، اهمیت سال‌هاى آغازین زندگى فرزند، تربیت از خانه سرمى‌گیرد).
روش‌هاى تربیتى نادرست (رعایت نکردن تدریج، بى‌توجهى به تفاوت‌هاى فردى، رعایت نکردن مساوات میان فرزندان، سرزنش و تحقیر فرزندان، استفاده ناروا از پاداش و تنبیه)، علل تنبیه بدنى (افت تحصیلى، دروغ گفتن، سوگند خوردن، جدال با خواهر و برادر و همسایگان، راه‌هاى پنج‌گانه رهایى از زیان‌هاى دروغ‌پردازى).
زدوخورد میان فرزندان (چرا فرزندان با یکدیگر درمى‌افتند، راه‌هاى پیشگیرى، رعایت عدالت میان آنان، احترام به حق مالکیت آنان، بازداشتن آنان از بدگویى از یکدیگر، مشکل واگذارى مراقبت از فرزندان کوچک‌تر به فرزندان بزرگ‌تر، مقایسه نکردن فرزندان با یکدیگر).
فعالیت‌هاى درون خانواده براى ارتباط بیشتر با فرزندان (کتاب‌خوانى، گل‌کارى، کار با رایانه، دسته‌بندى و طبقه‌بندى امور و مواد گوناگون، عروسک‌گردانى، بردن کودک براى خرید).
در سه فصل بخش پنجم به مهارت‌هاى مراقبت از کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهى و بیش‌فعالى اشارت رفته است و در واشکافت موضوع، نخست به تعریف کم‌توجهى و بیش‌فعالى، روش‌هاى شناخت و تشخیص، برخى از مشکلات آموزشى - رفتارى کودکان کم‌توجه و بیش‌فعال پرداخته شده است. آنگاه از هوش و اندازه‌گیرى ضریب بهره هوشى و نظریه هوش‌هاى چندگانه (زبانى، موسیقایى، منطقى و ریاضى، استدلال فضایى، مهارت‌هاى حرکتى، مهار شخصى و خودآگاهى) یاد شده است.
در ادامه بحث از مهارت‌هاى توجه و مراقبت از کودکان با اختلال کم‌توجهى و بیش‌فعالى سخن رفته و در شرح موضوع به مطالب ذیل پرداخته شده است: احساس ناتوانى، سرزنش یا رهنمود، انگیزه‌هاى رفتار فرزندان، روش درست گفتگو با فرزندان، عزت نفس، تکرار جملاتى خاص با خود، هدایت رفتار و حرکات، بهترین زمان تولید، روش‌هاى آگاه کردن، تغذیه مناسب، تماشاى تلویزیون، بازى‌هاى ورزشى، استفاده هدفمند از رنگ‌ها، آموزش به کمک قدرت تخیل کودک، ایجاد مهارت‌هاى اجتماعى، سپردن کارهاى مفید از نظر دیگران به کودک، ساعاتى را با فرزندان گذراندن، دیدارهاى خانوادگى.
مهارت‌هاى رویارویى و مراقبت از مشکلات روحى فرزندان در فصول هشت‌گانه بخش ششم به بحث و بررسى گذاشته شده است و در شرح آن پس از اشاره به تعریف سلامت روان و یادگیرى از راه مشاهده در سنت نبوى به مشکلات ذیل پرداخته شده است: ترس (تعریف ترس، منشأ تربیتى، درمان ترس)، خشونت (مهم‌ترین علل آن، راه درمان)، خجالت (تعریف، نشانه‌ها، درمان)، دروغ‌پردازى (تعریف، چرا دروغگویى؟)، دزدى (تعریف، علل، درمان)، دشوارى در گفتار (علل، درمان)، ادرار غیرارادى (علل، راه درمان).
در بخش هفتم و طى پنج فصل به مهارت‌هاى تربیت نوجوان پرداخته شده است. سرآغاز این بخش اشارتى است به تحولات جسمى، حرکتى، فیزیولوژیکى، عقلى - شناختى، جنسى، عاطفى، اجتماعى در نوجوان و عوامل مؤثر رشد نوجوان یعنى خانواده، مدرسه، دوستان. پس از آن به مشکلات نوجوانى (مشکلات بهداشتى و کاستى‌هاى جسمى، شکل خارجى، مشکلات دستگاه تناسلى، مشکلات ناشى از رشد قواى فکرى، مشکلات عاطفى و اجتماعى، تأثیر این‌مشکلات بر نوجوان) پرداخته شده است و در ادامه ضمن مطرح ساختن خطاى خانواده در بیرون کردن نوجوان از منزل به عوامل طرد از خانه و راه‌هاى رفع این مشکل نظر شده است. در پایان این بخش اشارتى شده است به مهارت‌هاى مطالعه و آماده شدن براى امتحانات پایان سال.
عنوان بخش پایانى، مهارت‌هاى گوناگون است و در فصول هفت‌گانه آن به مطالب ذیل پرداخته شده است: مهارت‌هاى عید (مسائل مالى، پوشاک نو، عیدى، شیرینى‌جات...)، عوامل‌موفقیت درسى (توانایى‌هاى ذهنى، عوامل اجتماعى، سلامت جسم، عوامل روحى، تشویق، اعتماد به نفس)، مهارت‌هاى گزینش مدرسه، مادران، فرزندم جز آن است که من مى‌خواهم و امید دارم.[۱]
پانویس
- ↑ رفیعی، بهروز، ص348-351
منابع مقاله
رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.