من آيات الإعجاز العلمي الحيوان في القرآن الكريم
| من آيات الإعجاز العلمي الحيوان في القرآن الكريم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محمد نجار، زغلول راغب (نویسنده) |
| ناشر | دار المعرفة |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | مجلد1: 1427ق , |
| چاپ | 1 |
| موضوع | حيوانها در قرآن قرآن - اعجاز - جنبههای قرآنی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 104 /ح9ن3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
من آيات الإعجاز العلمي الحيوان في القرآن الكريم، نوشته زغلول راغب محمد نجار، کتابی است به زبان عربی و با موضوع علوم قرآنی. نویسنده در این اثر با اعتقاد به اینکه اعجاز علمی، زبان بین‌المللی قرآن است و اساساً تحدی در این امر معنی می‌یابد، پس از توضیحی از لغت و تفسیر و... در مورد برخی از آیات قرآن، به بیان وجه اعجاز علمی در آنها پرداخته است.
ساختار
کتاب دارای مدخل، مقدمه، محتوای مطالب در 29 شماره و خاتمه است. زغلول راغب، در نگارش این اثر از 114 منبع بهره برده و آنها را ذیل سه قسمت مجزا ذکر کرده است؛ قسمت اول منابع عربی، مانند: روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و السبع المثاني از آلوسی، إعجاز القرآن باقلانی، الفصل في الملل و الأهواء و النحل ابن حزم اندلسی و...110 منبع از منابع، از این نوع هستند.
قسمت دوم، کتاب‌هایی هستند که به عربی ترجمه شده‌اند، مانند: «القرآن الكريم و التوراة و الإنجيل و العلم: دراسة الكتب المقدسة في ضوء المعارف الحديثة»، نوشته موریس بوکای که از فرانسوی به عربی ترجمه شده و «اللّه يتجلي في عصر العلم»، جان کلوفر مونیسما که دومی به قلم دکتر دمرداش عبدالمجید سرحان به عربی ترجمه شده است.
سهم این قسمت، از منابع مورده استفاده در این اثر، 3 کتاب است.
قسمت سوم، کتاب‌های ترجمه‌نشده است. نام یک منبع در این قسمت آمده است[۱].
گزارش محتوا
نویسنده معمولا دلالت‌های لغوی و علمی، نص 29 موردی که از آیات انتخاب کرده را بیان می‌کند و به اقوال مفسرین و... هم می‌پردازد. آیه 38 انعام، 69 نحل، 14 سبأ، 133 اعراف و... از جمله آیاتی هستند که نویسنده به بیان موارد دلالات علمی آنها در این کتاب پرداخته است. وی در مقدمه‌ای که بر کتاب نگاشته، از بعثت انبیا، تعداد آنان، تعهد خداوند مبنی بر حفظ قرآن همان‌گونه که نازل شده است، جمع‌آوری قرآن بعد از پیامبر(ص) توسط ابوبکر و استنساخ هفت نسخه از آن در زمان عثمان، اعلام تحدی قرآن و عجز بشر از آورن مانند آن و... صحبت می‌کند[۲].
وی معتقد است چون قرآن در زمانی نازل شده که دوره فصاحت و بلاغت بوده و باعث بهت و حیرت فصحای آن دوران شده است، برخی از علما تصور کرده‌اند وجه اعجاز قرآن در فصاحت و بلاغت آن خلاصه شده است؛ اما باید دانست که نظم در گفتار و فصاحت و بلاغت، صرفا چارچوبی است برای بیان محتوا و طبعا اهمیت محتوا در یک گفتار بیش از چارچوب گفتاری است. به‌علاوه تحدی با اعجاز بیانی فقط در قالب عرب‌زبانان می‌گنجد، آن‌هم عرب‌زبانان آن روز؛ لذا جهات دیگری برای اعجاز قرآن هست که مهم‌تر از اعجاز کلامی است و چارچوب آن بین‌المللی و مشترک بین تمامی انسان‌هاست[۳].
قرآن کریم در بیش از هزار آیه‌اش از هستی و متعلقات آن سخن گفته است و موارد علمی در آن در دو قرن اخیر مشخص شده است؛ این همان چیزی است که ما آن را اعجاز علمی قرآن می‌نامیم و زبان بین‌المللی قرآن کریم در اعجاز همین مورد است[۴].
وی در مقدمه به آیات فراوانی استشهاد کرده است. او مراد از اعراب در روایت پیامبر(ص) «أعربوا القرآن و التمسوا غرائبه» را شناخت دلالت آیات و منظور از التماس غرائب را شناخت معانی دشوار برای قاری می‌داند[۵].
یکی از 29 آیه‌ای که نویسنده در این کتاب به بیان آن پرداخته، این آیه است: «وَ مَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لاَ طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلاَّ أُمَمٌ أَمْثَالُکُمْ...» (الأنعام: 38)؛ «و هیچ جنبندهاى در زمین نيست و نه هيچ پرندهاى که با دو بال خود پرواز مى‌کند، مگر آنكه آنها [نيز] گروههايى مانند شما هستند...» وی درباره سوره انعام و مکی بودن آن، تعداد آیاتش و بیان محتوای آن (از قبیل فرستادن پیامبران و خلقت جهان و...) توضیح می‌دهد[۶]، هفت مورد از ارکان ایمان و عقیده در این سوره را برمی‌شمارد که عبارتند از: ایمان به آفریدگار آسمان‌ها و زمین - که انسان را از خاک آفرید، همو که شکافنده دانه و فرستنده باران از آسمان است، کسی که زنده می‌کند و می‌میراند و... - ایمان به فرشتگان الهی و پیامبران و کتاب‌های آنان و خاتمیت و... باور به عالم غیب، تسیلم به حتمیت و ضرورت آخرت و بعث و حساب و کتاب و... یقین به اینکه خداوند پشیمانان و توبه‌کاران از گناه را می‌بخشد، تصدیق این نکته که خداوند نیکی را از ده برابر تا هفتصد برابر و بیشتر پاداش می‌دهد، ولی بدی را فقط به اندازه خود آن مجازات می‌کند و باور به اینکه خداوند وحی را با قرآن و سنت خاتم‌الانبیاء پایان داده و دین اسلام آخرین دین وحیانی الهی و جهانی است[۷].
از جمله تشریعات الهی در سوره انعام حرمت شرک و فرزندکُشی و خوردن مال یتیم و چیزی که بدون بسم الله ذبح شده و مردار و خون و گوشت خوک و... حرمت نزدیکی به فواحش (بدی‌ها) و نسبت دروغ به خدا دادن و... و همچنین تکالیفی همچون ماندن در مسیر الهی و صراط مستقیم، خواندن نماز، پرداخت زکات، رعایت تقوای الهی، نیکی به پدر و مادر، رعایت عدالت و اندازه‌فروشی (عدم کم‌فروشی) اخلاص در عمل و وفای به عهد است[۸].
زغلول راغب، پس از بیان داستان‌های مطرح‌شده در قرآن و سخن مفسران در این سوره به بیان دلالت‌های علمی آن می‌پردازد. بیش از یک و نیم میلیون نوع از موجودات زنده وجود دارند و بیش از ربع میلیون گونه از گونه‌ها منقرض شده‌اند. دانشمندان حدس می‌زنند گونه‌های زنده در زمین به حدود چهار و نیم میلیون برسد. چون تکوّن هر نوع از این انواع حدود پنج و نیم میلیون سال طول می‌کشد، مجموع آنها میلیاردها سال زمان می‌برد (هرچند قدیمی‌ترین اثر حیات روی زمین به سه بیلیون و هشتصد میلیون سال پیش می‌رسد). با این حساب، هرچه هم که بشر در علم پیش برود، پیگیری شناخت این همه نوع بسیار مشکل است و ازاین‌روست که خداوند در سوره انعام بهصورت کلی فرموده: «وَ مَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لاَ طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلاَّ أُمَمٌ أَمْثَالُکُمْ مَا فَرَّطْنَا فِي الْکِتَابِ مِنْ شَيْ‌ءٍ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ» (الأنعام: 38)؛ «و هیچ جنبندهاى در زمین نیست و نه هیچ پرندهاى كه با دو بال خود پرواز مى‌کند، مگر آنکه آنها [نيز] گروههایى مانند شما هستند؛ ما هیچ چيزى را در کتاب [لوح محفوظ] فروگذار نکردهايم؛ سپس [همه] به‌سوى پروردگارشان محشور خواهند گرديد».
این آیه اشاره دارد که هرکدام از انواع معینی که در زمین زیست می‌کنند، به اصل واحدی رجوع می‌کنند که از آن نشأت گرفته‌اند. بنی‌آدم به نژادهای مختلفی تقسیم می‌شوند که هرکدام از آنها شبیه یکی از این امت‌ها (که در آیه آمده) است، می‌باشند و تمامی این امت‌ها به اصلی واحد و پدری می‌رسند که همان آدم ابوالبشر باشد... در آیه مورد نظر ما درباره سایر موجودات نیز چنین نظری داده شده؛ یعنی همان طور که اصل انسان‌ها از آدم است، اصل سایر موجودات نیز از یک چیز است و در نهایت در تمامی موجودات عالم از ذره گرفته تا منظومه شمسی و... نظام واحد و روش واحدی هست که نشان از وحدت خالق و معبود و پروردگار آنها دارد[۹].
نویسنده، بقیه آیات را نیز با سبکی مشابه همین مورد، توضیح می‌دهد.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدا و منابع و مآخذ در انتهای کتاب ذکر شده است. پاورقی‌های کتاب کم‌تعداد هستند و ارجاعات، در آنها آمده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.