منطق، فلسفه
| منطق، فلسفه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مطهری، مرتضی (نويسنده) |
| ناشر | صدرا |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BBR/14م6آ5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
منطق، فلسفه، تألیف مرتضی مطهری (1298-1358ش)، جلد اول از مجموعه کلیات علوم اسلامی است. در این جلد، کلیاتی از مباحث منطق و فلسفه بهعنوان دو علم از علوم اسلامی مطرح میشود.
انگیزه نگارش
انگیزه اصلی نویسنده از تألیف این اثر، پرداختن به مسائل جامعه، بهویژه دغدغههای فکری نسل جوان مسلمان بود که نیازمند آشنایی صحیح با فرهنگ اسلامی و راهحل مسائل زمانه خود بودند.
این کتاب بر پایه تقریرات دروس استاد مطهری برای دانشجویان سالهای اول و دوم دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران و با هدف تسهیل فهم مبانی معارف اسلامی شکل گرفته است[۱].
ساختار
این کتاب، شامل یک مقدمه و دو بخش اصلی «منطق» و «فلسفه» است که هر بخش به دروس متعددی تقسیم شده است.
سبک نگارش
- روشنگر و آموزشی: کتاب با هدف آموزش مفاهیم بنیادی به دانشجویان تدوین شده و به همین دلیل، توضیحات واضح و گامبهگام از ویژگیهای برجسته آن است.
- سیستماتیک و مدون: مطالب در قالب دروس و بخشهای منظم، سازماندهی شدهاند که نشاندهنده رویکردی ساختارمند به موضوعات است.
- پرهیز از پیچیدگی غیر ضروری: با توجه به سطح علمی مخاطب دانشجو، سعی شده است که مطالب بدون اطناب و پیچیدگیهای غیر ضروری ارائه شوند تا فهم آنها آسان باشد.
- استدلالی و تحلیلی: در مباحث منطق و فلسفه، نویسنده از روش استدلال و تحلیل عمیق برای تبیین مفاهیم استفاده میکند.
اهمیت کتاب
این کتاب، یکی از آثار مهم استاد شهید مطهری است که روش و نگاه عمیق وی را به مباحث علوم اسلامی بازتاب میدهد و بهعنوان بخشی از یک سلسله ارزشمند از درسهای ایشان شناخته میشود.
گزارش محتوا
- درس اول (مقدمه): در این درس، به تبیین مفهوم «علوم اسلامی» و دستهبندی آن پرداخته میشود و علوم به دو دسته اصلی (اصولی و ابزاری) تقسیم میگرددد[۲] .
- بخش اول (منطق): این بخش مباحث منطقی را در پانزده درس (از درس دوم تا شانزدهم) عرضه میکند [۳].
درس دوم: در این درس از تعریف منطق و فایده آن و خطای ذهن سخن به میان میآید [۴]. درس سوم: این درس به موضوع علم منطق میپردازد و آن را «معرف» و «حجت» معرفی میکند که مربوط به تعریفات و تصدیقات است[۵] .
درس چهارم: در این درس، «ادراک» به «تصور» و «تصدیق» تقسیم میشود و تفاوت بین «علم حضوری» و «علم حصولی» شرح داده میشود. همچنین «علم» به «ضروری» و «نظری» طبقهبندی میگردد[۶]. درس پنجم: در این درس، مفاهیم «کلی» و «جزیی» و نیز «نسب اربع» (تساوی، عموم و خصوص مطلق، عموم و خصوص من وجه و تباین) و «کلیات خمس» (جنس، نوع، فصل، عرض خاص و عرض عام)، که در بحث تعریفات کاربرد دارند، توضیح داده میشود[۷].
درس ششم: این درس، به «حدود و تعریفات» اختصاص دارد و انواع سؤالات را بررسی میکند و روش تعریف صحیح اشیاء را آموزش میدهد[۸].
در ادامه، مبحث «تصدیقات» آغاز میشود و درس هفتم به تعریف «قضیه» و انواع آن میپردازد[۹] . درس هشتم، تقسیمات قضایا را از جنبههای مختلف، شرح میدهد[۱۰].
درس نهم به «احکام قضایا» میپردازد و روابط بین قضایا مانند «تناقض»، «تضاد» و «تداخل» را بررسی میکند[۱۱]. درس دهم، بهتفصیل «تناقض» و «عکس» (قواعد تبدیل قضایا) را بیان میکند و شرایط صحت هریک را توضیح میدهد[۱۲] . در بقیه دروس از «قیاس»، «اقسام قیاس»، «ارزش قیاس» و «صناعات خمس» بحث میشود.
- بخش دوم (فلسفه): این بخش مشتمل بر ده درس است.
درس اول، به پرسش «فلسفه چیست؟» پاسخ میدهد. این درس تعریف لغوی و اصطلاحی فلسفه را بررسی کرده و اصطلاح «فلسفه» در بین مسلمانان و معنای «علم اعلی» را توضیح میدهد[۱۳] . درس دوم نیز ادامه بحث «فلسفه چیست؟» است و به «مابعدالطبیعه» (متافیزیک)، تحولات فلسفه در عصر جدید و چگونگی «جدا شدن علوم از فلسفه» میپردازد[۱۴].
درس سوم به دو مکتب اصلی «فلسفه اشراق» و «فلسفه مشاء» میپردازد و تفاوتهای بنیادین آنها را در روش تحقیق و منابع معرفت بیان میکند[۱۵] . درس چهارم به بررسی «روشهای فکری اسلامی» بهصورت جامعتر پرداخته و علاوه بر اشراق و مشاء، به روشهای عرفانی و کلامی نیز اشاره میکند[۱۶].
درس پنجم، «حکمت متعالیه» ملاصدرا را معرفی میکند که تلاش کرده است تا مکاتب فکری اسلامی را ترکیب کند و نظامی جامع را ارائه دهد [۱۷] . درس ششم، به «مسائل فلسفه» میپردازد و مفاهیم بنیادی «وجود» و «ماهیت» را بررسی کرده و اختلاف نظرها درباره «اصالت وجود» یا «اصالت ماهیت» را مطرح میکند[۱۸].
درس هفتم، مفاهیم «عینی» و «ذهنی» در وجود را تبیین میکند و به مسئله «حقیقت و خطا» در ادراکات انسانی میپردازد و چگونگی تطابق ذهن با واقعیت را مورد بحث قرار میدهد[۱۹] . درس هشتم، مباحث «حادث و قدیم» و «متغیر و ثابت» را کاوش میکند و دیدگاههای فلسفی درباره ازلی یا ابدی بودن موجودات و تغییر و تحول در هستی را شرح میدهد[۲۰].
در درس نهم، مفهوم «علت و معلول» بهعنوان یکی از بنیادیترین مسائل فلسفه تحلیل و انواع علل و ارتباط ضروری بین علت و معلول توضیح داده میشود[۲۱] . درس دهم به «وجوب و امکان و امتناع» میپردازد. این مفاهیم در تحلیل هستی و اثبات وجود واجبالوجود کاربرد دارند[۲۲].
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه چاپ اول، ص8
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص13-14
- ↑ ر.ک: همان، ص13-18
- ↑ ر.ک: همان، ص21-26
- ↑ ر.ک: همان، ص27-30
- ↑ ر.ک: همان، ص31-35
- ↑ ر.ک: همان، ص36-42
- ↑ ر.ک: همان، ص43-48
- ↑ ر.ک: همان، ص49-52
- ↑ ر.ک: همان، ص53-61
- ↑ ر.ک: همان، ص62-66
- ↑ ر.ک: همان، ص67-73
- ↑ ر.ک: همان، ص123-133
- ↑ ر.ک: همان، ص134-141
- ↑ ر.ک: همان، ص142-151
- ↑ ر.ک: همان، ص152-157
- ↑ ر.ک: همان، ص158-163
- ↑ ر.ک: همان، ص164-169
- ↑ ر.ک: همان، ص170-175
- ↑ ر.ک: همان، ص176-188
- ↑ ر.ک: همان، ص189-193
- ↑ ر.ک: همان، ص194-197
منابع مقاله
مقدمه چاپ اول و متن کتاب.