منحة الباري بشرح صحيح البخاري
منحة الباري بشرح صحيح البخاري، اثر ابویحیی زکریا انصاری مصری شافعی (826-926ق)، مفسر، فقیه، اصولی، مقری و لغوی، در شرح صحیح بخاری، تألیف ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بخارى (199-256 ق)، از کتب سته حدیثی اهل سنت، به زبان عربی است.
| منحة الباري بشرح صحيح البخاري | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | انصاری، زکریا بن محمد (نويسنده)
بخاری، محمد بن اسماعیل (نویسنده) عازمی، سلیمان بن دریع (محقق) مرکز الفلاح للبحوث العلمیة (سایر) |
| عنوانهای دیگر | تحفة الباري ** صحیح بخاری. شرح |
| ناشر | مکتبة الرشد ناشرون |
| مکان نشر | عربستان - ریاض |
| سال نشر | 1426ق - 2005م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 10 |
| کد کنگره | /ب3ج202 119 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه شارح
شارح مینویسد: به ذهنم آمد که شرحی بر صحیح بخاری بنگارم که مشکلاتش را حل، نقاب از معانی پنهان آن برداشته، مبانی را روشن و طلاب را از غیر آن، بینیاز سازد و فواید و مطالب جدیدی بر آن بیفزایم تا چشم راغبان را روشن نماید؛ به تمنای اجر و پاداش خداوند وهاب[۱].
جایگاه کتاب
منحة الباري، از بهترین تألیفات شارح و شرحی باارزش و پرفایده، با عباراتی استوار میباشد؛ بااینکه خلاصه ده شرح بر صحیح است، مطالبی بیان کرده که در شروح قبل از آن یافت نمیشود[۲].
نامهای دیگر
منحة الباري، در مصادر کتابشناسی به نامهای، تحفة الباري، تحفة القاري بشرح صحيح البخاري، شرح الجامع الصحيح یا شرح صحيح البخاري، نیز آمده است[۳].
روش و محتوا
ابویحیی زکریا، بعد از بیان مقدمهای کوتاه، به شرح صحیح بخاری به شکل غیر مزجی میپردازد و در شرح خود به معنای کلمات و عبارات و اعراب آنها با استشهاد به مباحث لغوی و صرف و نحو میپردازد. وی در این شرح به بیان مختصری درباره راویان، شرح الفاظ غریب و فروق لغت (بهعنوان نمونه فرق «نیت» با «عزم» و فرق «رسول» با «نبی»)[۴]، تفاوت نسخههای حدیث و شرح محتوای حدیث و احتمالات معنایی آن و بیان حکم شرعی در احادیث فقهی میپردازد[۵].
شارح در تأویل برخی اسما و صفات، متأثر از مذهب اشعری است که از شرح برخی احادیث شامل اسما و صفات مانند حدیث نزول خداوند در آخر شب به آسمان دنیا و حدیث صفت نور نمایان است[۶].
فعالیت محقق
- مقابله نسخه خطی مادر با چاپ قدیمی و نسخههای دیگر و بیان اختلاف آنها؛
- آوردن متن حدیث از صحیح بخاری قبل از شرح آن؛
- ضبط کلماتی که نیازمند ضبط بودهاند؛
- جداسازی کلام بخاری در شرح با () و مشخص کردن تفاوت نسخههایی که شارح نقل میکند؛
- تعیین مصادر اقوال و تراجم و جایها؛
- اسناد حدیث به ابواب دیگر صحیح بخاری و منابع دیگر، از جمله صحيح مسلمو فتح الباري شرح صحيح البخاري ابن حجر عسقلانی؛
- آدرسدهی آیات و احادیث و اشعار؛
- شمارهگذاری احادیث و ابواب؛
- تعلیق و توضیح در مباحث لغوی و بیان برخی فواید بر حدیث از شروح دیگر در جایی که شارح، مطلبی را بیان نکرده است؛
- تهیه فهرست مطالب هر جلد با عنوان کتاب و ابواب آن در پایان جلد و تجمیع آن در جلد دهم؛
- تدوین مقدمه در زندگینامه ابویحیی زکریا، جایگاه علمی، اساتید، شاگردان، تألیفات وی، کتاب حاضر و نسخههای آن.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.