ابوالفتوح اصفهانی، اسعد بن محمود
| ابوالفتوح عجلی، منتجب‌الدین اسعد بن محمود بن خلف بن احمد اصفهانی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | اسعد بن محمود بن خلف بن احمد؛ |
| نام‌های دیگر | ابوالفتوح عجلی، منتجب‌الدین اسعد بن محمود بن خلف بن احمد اصفهانی، ابوالفتوح اصفهانی اسعد بن محمود؛ |
| لقب | منتجب‌الدین؛ |
| تخلص | ابوالفتوح اصفهانی؛ |
| نسب | اصفهانی؛ |
| نام پدر | محمود بن خلف بن احمد اصفهانی عجلی؛ |
| ولادت | 515ق؛ |
| محل تولد | اصفهان؛، ایران؛ |
| محل زندگی | ایران، عراق؛ |
| رحلت | 600ق؛ |
| مدفن | اصفهان، بقعه امامزاده ابراهیم، گورستان طوقچی؛ |
| طول عمر | 85؛ |
| دین | اسلام؛ |
| مذهب | شافعی؛ |
| پیشه | فقیه (صاحب فتوا، شیخ شافعیه در اصفهان)، واعظ، وراقی؛ |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | فقیه (صاحب فتوا)، واعظ؛ |
| اساتید | غانم بن احمد جلودی، ابوالقاسم اسماعیل بن محمد بن فضل، فاطمه جوزدانی، |
| مشایخ | محمدبن عبدالباقی ابن بطی، ابوالفضل عبدالرحیم بن احمد بغدادی، قاسم بن فضل صیدلانی، زاهر بن طاهر شحامی، اسماعیل بن فضل بن اخشید، عبدالعزیز بن محمد آدمی؛ |
| معاصرین | |
| شاگردان | ابوالحسن علی بن محمد بن احمد قشیری مغربی، ابونزار ربیعه بن حسن فقیه، ضیاء مقدسی، نجم‌الدین حنبلی، عمادالدین عبدالسلام بن محمود حنفی، شمس‌الدین عمر بن مظفر بن روزبهان، تاج‌الدین احمد بن محمود بن محمد نعمانی، عطاءالله بن محمد بن خداداد خوزی؛ |
| برخی آثار | 1- ترجمه الایضاح عن اصول صناعه المساح، 2- شرح ابهام الوجیز و البسیط؛ |
ابوالفُتوح عٍجلی، منتجب‌الدین اسعد بن محمود بن خلف بن احمد اصفهانی (515-600ق/1121-1204م)، فقیه و واعظ شافعی.
ولادت
بعضی ولادت وی را در 514ق نیز ضبط كرده‌اند.
مرجعیت فتوا در اصفهان، واعظ
او مردی پارسا و عابد بود و از راه وراقی زندگی را می‌گذراند، ولی با این حال مرجعیت فتوا در اصفهان با او بود. آراء فقهی او حتی در دیگر نقاط نیز مورد توجه بوده چنانكه رافعی فقیه نامدار شافعی در زمان حیات ابوالفتوح یا اندكی پس از وفات وی در كتاب خود از او نقل كرده است.
وی مدتی به وعظ پرداخت، سپس آن را ترك گفت و كتابی در آفات وعظ و نصیحت به واعظان نوشت.
مشایخ، اساتید، اجازه نقل حدیث
در 557ق به بغداد سفر كرد و در آنجا از محمدبن عبدالباقی معروف به ابن بطی حدیث شنید همچنین او صحیح بخاری را از غانم بن احمد جلودی، معرفه علوم الحدیث حاكم نیشابوری را از ابوالقاسم اسماعیل بن محمد بن فضل و المعجم الكبیر و المعجم الصغیر طبرانی را از فاطمه جوزدانی، در اصفهان فراگرفت. از دیگر مشایخ او در حدیث می‌توان ابوالفضل عبدالرحیم بن احمد بغدادی و قاسم بن فضل صیدلانی را نام برد.
وی همچنین از زاهر بن طاهر شحامی، اسماعیل بن فضل بن اخشید و عبدالعزیز بن محمد آدمی اجازه نقل حدیث گرفت.
شاگردان، راویان
از شاگردان و راویان او ابوالحسن علی بن محمد بن احمد قشیری مغربی، ابونزار ربیعه بن حسن فقیه، ضیاء مقدسی، نجم‌الدین حنبلی، عمادالدین عبدالسلام بن محمودحنفی، شمس‌الدین عمر بن مظفربن روزبهان، تاج‌الدین احمد بن محمود بن محمد نعمانی و عطاءالله بن محمدبن خداداد خوزی را می‌توان برشمرد. او به احمدبن ابی‌الخیر و علی ابن بخاری نیز اجازه نقل حدیث داده است.
وفات
ابوالفتوح در اصفهان درگذشت و به گزارش نصیرالدین ابن حمزه طوسی از همان هنگام مقبره او زیارتگاه مردم شد.
بر پایه گزارش‌هایی دیگر حتی در عهد صفویه نیز مردم اصفهان قبر او را به پندار اینكه قبر ابوالفتوح رازی مفسر شیعی است، زیارت می‌كرده‌اند.
هم‌اكنون نیز مقبره وی در اصفهان در بقعه امامزاده ابراهیم در گورستان طوقچی باقی است.
آثار
ابوالفتوح عجلی آثاری داشته كه نسخه‌های خطی برخی از آن‌ها در كتابخانه‌ها موجود است:
1.الرساله الناصحه فی بیان آفات الوعظ،
در كتابخانه ولی‌الدین افندی؛
2.شرح الكلمات المشكله فی كتاب السامی فی الاسامی،
در كتابخانه احمد ثالث؛
3.شرح ابهام الوجیز والبسیط،
كه شرحی است بر دو متن فقهی شافعی تألیف امام محمد غزالی؛
4. الغنیه فی الفرائض الشافعیه،
در علم مواریث، در كتابخانه اوقاف بغداد؛
5. نكت الفصول فی بیان الاصول،
در كتابخانه اوقاف بغداد.
6.ترجمه الایضاح عن اصول صناعه المساح (به کوشش علی اوجبی چاپ شده است)، همچنین ابوالفتوح كتاب الایضاح عن اصول صناعه المساح ابومنصور عبدالقاهر بغدادی را ترجمه كرده است.
این ترجمه همراه با متن اصلی آن در تهران (1347ش و 1388ش) به چاپ رسیده است.
ابوالفتوح تألیف مهم دیگری نیز با نام تتمه التتمه للابانه داشته كه اثری از آن دردست نیست.
كتاب الابانه در فقه شافعی تألیف عبدالرحمن ثورانی (د 461ق) و تتمه آن از عبدالرحمن بن مأمون شافعی معروف به متولی (د 478ق) است، ابوالفتوح عجلی این كتاب را در تكمیل آن نوشته است و مفتیان اصفهان در فتوا به كتاب تتمه‌التتمه استناد می‌كردند.[۱].
پانویس
- ↑ سلیم، عبدالامیر، ج6، ص115-114
منابع مقاله
سلیم، عبدالامیر، دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.