مناهج التحصيل و نتائج لطائف التأويل في شرح المدونة وحل مشكلاتها
| مناهج التحصيل و نتائج لطائف التأويل في شرح المدونة وحل مشكلاتها | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رجراجی، علی بن سعید (نويسنده)
مالک بن انس (نویسنده) لقم، علی علی ( مقدمه نويس) |
| عنوان‌های دیگر | المدونة الکبری. شرح |
| ناشر | دار ابن حزم ** مرکز التراث الثقافي المغربي |
| مکان نشر | لبنان - بیروت ** مغرب - دار البیضاء |
| سال نشر | 1428ق - 2007م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 9953-81-431-7 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 10 |
| کد کنگره | /م۲ م۴۰۲۴ 178/3 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مناهج التحصيل و نتائج لطائف التأويل في شرح المدونة و حل مشكلاتها، تألیف ابی‌الحسن علی بن سعید الرجراجی (زنده در اواسط قرن 7ق)، شرحی بر المدونة الكبرى ابوعبدالله مالک بن انس اصبحی (۹۳-۱۷۹ق) در مسائل فقه مالکی است.
المدونة الكبرى، مجموعه‌ای از 6200 مسئله به شکل سؤال و جواب‌های فقهی در عبادات و معاملات، مرتب‌شده بر اساس ابواب فقه و دربردارنده روایت مالک بن انس از صحابه و تابعین است که شاگرد وی، عبدالرحمن بن قاسم عتقی (191ق/806م)، آن را روایت کرده است؛ بدین جهت معتبرترین و اصلی‌ترین کتاب روایی فروع در فقه مالکی محسوب می‌شود و عبدالسلام بن سعید تنوخی، مشهور به سَحْنُون (۱۶۰-۲۴۰ق)، آن را تدوینی دوباره دانسته است؛ به‌همین مناسبت به مدونه سحنون نیز شهرت دارد.
انگیزه شارح
تقاضای تعدادی از شاگردان در جمع و تدوین مباحثی که در مجالس درس المدونة مطرح می‌شود و نیز دلسوزی و پشتیبانی از دانش‌آموختگانی که در ابتدای راه هستند و از اصطلاح مشایخ به‌دور افتاده‌اند، باعث تألیف کتاب گردیده است[۱].
جایگاه کتاب
کتاب‌های بسیاری با محوریت المدونة شامل تقیید، تعلیق، اختصار، حاشیه، تهذیب و شرح نوشته شده است[۲].
مناهج التحصيل، از مهم‌ترین شروح مدونه، پربارترین، گسترده‌ترین و پرفایده‌ترین آن‌هاست؛ زیرا همه ابواب المدونة را شرح کرده و به حل مشکلات و توضیح مطالب پیچیده آن همت گمارده است[۳].
روش شارح
علی بن سعد رجراجی می‌نویسد: در این شرح فوائد را خلاصه کرده و قواعد اصلی را به دست داده‌ام، مسائل المدونة را خلاصه کرده و محل بحث را مشخص نموده‌ام، اقوال را بیان کرده و مشکلات و محتملات را با دلایل و متون موافق مذهب تبیین کرده‌ام. در این امور، بهترین روش و ترتیب را در تحریر و تهذیب و چینش دلایل و استنباط دلیل همراه با بیان اسباب اختلاف نظر علما و ادغام اقوال و حل اشکال، به خرج داده‌ام؛ به‌گونه‌ای که در کتاب‌های پیشین بدین شکل انجام نگرفته است[۴].
شارح، مقدمه‌ای مفید در فضل علم و تعلیم را ارائه داده است، سپس به شرح مسائل فقهی در هفتادونه کتاب از طهارت تا پایان دیات پرداخته است.
در ابتدای هر کتاب، مشکلات و مسائل آن را شماره کرده و به‌نوبت، یک‌یک آن‌ها را مطرح کرده و با تعبیر «قال سحنون»، مسئله را آورده و به شکل غیر مزجی به شرح آن با بیان توضیح صورت مسئله، محل بحث، اختلاف اقوال و استدلال آن‌ها، بیان احتمالات و پاسخ آن‌ها، همت گمارده است.
فعالیت محقق
- بررسی پنج نسخه خطی و تعیین نسخه مادر و گزارش اختلاف نسخ‌ها؛
- آدرس‌دهی آیات؛
- آدرس‌دهی احادیث و آثار؛
- ارجاع اقوال به مصادر اصلی؛
- توضیح معانی کلمات مشکل؛
- توضیح برخی اصطلاحات اصولی و فقهی؛
- تدوین مقدمه در روش مؤلف و سبب تألیف کتاب؛
- ارائه زندگی‌نامه مؤلف، آثار و جایگاه علمی وی؛
- تدوین فهارس علمی (موضوعات، آیات، احادیث و آثار و اشعار).
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- ابوعجیله، مصطفی عبدالرحیم، «المدونة الكبری: أقدم و أصح موسوعة في الفقه الإسلامي و أكبرها، نظرات في النشأة و التطور و الانتشار»، مصر، قاهره، مؤسسة المختار، چاپ اول، 1435ق/ 2014م.