قزوینی، علی بن محمد
| نام | قزوینی، علی بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | آیتالله قزوینی، علی بن محمد
زنجانی قزوینی، علی بن محمد ق‍ارپ‍وزآب‍ادی، علی بن محمد قزوینی زنجانی، ملا علی بن گ‍ل‌‌م‍ح‍م‍د قزوینی ق‍ارپ‍وزآب‍ادی، م‍لاع‍ل‍ی م‍لاع‍ل‍ی قزوینی |
| نام پدر | محمد |
| متولد | 1209ق |
| محل تولد | روستای قارپوزآباد از توابع شهرستان آبيك قزوين |
| رحلت | 1290 ق |
| اساتید | مرحوم شيخ محمّد تقى اصفهانى
ملاّ عبدالكريم ايروانى |
| برخی آثار | صیغ العقود و الایقاعات |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00155AUTHORCODE |
على قزوينى زنجانى (1209-1290ق)، از علمای برجسته قزوین، مؤسس حوزه علمیه زنجان، مدرس و مؤلف کتاب‌های گوناگون و از جمله آنها کتاب صيغ العقود و الايقاعات
ولادت
وى در روستایى به نام قارپوزآباد از توابع شهرستان آبيك قزوين[۱] در سال 1209 ه.ق قدم به عرصۀ گيتى نهاد، پدرش ملاّ گل محمّد و جدّش ملاّ على محمّد نيز از علماى برجستۀ قزوين بوده و خدمات ارزنده‌اى به جهان تشيّع نموده‌اند.
تحصيلات
مرحوم آیتالله ملاّ على قزوينى تحصيلات خود را نخست در نزد دانشمندان قزوين شروع كرده و سپس به حوزۀ علميّه اصفهان مهاجرت نموده و به درس اساتيدى مانند مرحوم شيخ محمّد تقى اصفهانى صاحب كتاب هداية المسترشدين حاضر شده و از معظّم‌له اجازه اجتهاد گرفت، آنگاه به شهر خود بازگشت.
او هم چنين مرحوم ملاّ عبدالكريم ايروانى را نيز درك نموده كه در علم اصول شهرت فراوان دارد و مدّت زيادى از او درس آموخته است و ايروانى به او اجازۀ اجتهاد داده و به صلاحيت او تصريح نمود.
صاحب كتاب «علماء معاصرين» در اين باره مى‌نويسد: «مرحوم قارپوزآبادى مدّت پانزده سال از خدمت شيخ محمّد تقى و مدّت 12 سال از محضر ملاّ عبدالكريم ايرواني استفاده نموده است.و گويند كه مرحوم ايروانى فرمود:من اعلم اهل عصرم بعد ملاّ علي قارپوزآبادى».[۲]
مرحوم آیتالله ملاّ على قزوينى آنگاه به زنجان مهاجرت نموده و در آنجا ماندگار شد.او در اين شهر به آموزش مردم و تبليغ و هدايت آنان مشغول گرديد و كار تدريس و نويسندگى را در پيش گرفت و روز بروز به شهرت وى افزون شده و گروه‌هاى بسيار زيادى از مردم و اهالى آذربايجان، قفقاز، همدان، قزوين و زنجان از او تقليد كرده و به فتاوايش عمل مى‌نمودند.او در روز شنبه هشتم ماه محرّم سال 1290 ه.ق در زنجان فوت شده و در همان جا در بقعۀ مخصوص به خاک سپرده شد.[۳]
مرحوم آیتالله ملاّ على قزوينى بخاطر فضل و اجتهاد و علم فراوان ملقّب به «فاضل قزوينى» و به خاطر كثرت اقامت در زنجان و خدمات فراوان علمى و اجتماعى در آن شهر، معروف به ملاّ على زنجانى بود.و از جهت ديگر چون محلّ تولّدش روستاى قارپوزآباد از توابع آبيك قزوين بوده، گاهى از معظّم‌له به ملاّ على قارپوزآبادى نام برده شده است كه در بعضى از كتب تراجم و رجال مانند أعيان الشيعه و الذريعه و...به اين نام شناخته مى‌شود.
مرحوم مؤلّف تا چهل يا چهل و چهار سالگى در قزوين اقامت نموده و مشغول وعظ و ارشاد مردم بوده و سپس بنا بنقل قدما و معتمدين روستاى قارپوزآباد، بخاطر مخالفت با خوانين منطقه و تأييد نكردن كارهاى آنان، به شهر زنجان مهاجرت نموده و منشأ خدمات زيادى در آن شهر شد.
معظّم‌له از جمله مراجعى بود كه عليه نظام أرباب و رعيّتى(فئودالى) فتوا داده و آن را مغاير با قانون مزارعه مى‌دانسته و مى‌گفته كه:نظام أرباب و رعيّتى دينى است وراى دين محمّدى(ص)چنانكه در كتاب حاضر(صيغ العقود) نيز به آن تصريح دارد.
خدمات مرحوم آیتالله ملاّ على قزوينى زنجانى
مرحوم مؤلّف در عمر پر بركت هشتاد و يك سالۀ خود خدمات ارزنده و زيادى به اسلام نموده كه اختصارا به برخى از مهمترين آنها اشاره مى‌گردد:
تأسيس حوزۀ علميّه زنجان
قبل از مهاجرت مرحوم ملاّ على قزوينى به زنجان، اين شهر حوزۀ علميّه قابل توجهى نداشته است ليكن پس از مهاجرت معظّم‌له به شهر زنجان، ايشان تأسيس حوزۀ علميّه زنجان را در سرلوحۀ كارهاى خود قرار داده و با ساختن مدرسه و مسجد چهلستون در مركز شهر زنجان كه دوّمين مدرسه و مسجد معروف زنجان است، اين خلأ را پر نمودند و پس از تكميل آن، طلاب و محصّلين علوم دينى در اثر تربيت آن عالم فرزانه، مراحل رشد و ترقّى را پيموده و از آنان عالمان برجسته‌اى بوجود آمد.نويسندۀ توانا و دانشمند كتاب «خطّ سوم در انقلاب مشروطيّت ايران» که خود يكى از افتخارات اين مدرسه‌مى‌باشند، در اين باره مى‌نويسد:
«...مرحوم[ملا على]قارپوزآبادى بعد از اين تاريخ است كه به زنجان مهاجرت نموده است.قبل از قارپوزآبادى شهر زنجان حوزۀ علميّه قابل اعتنائى نداشت، ليكن با احداث مسجد و مدرسه چهلستون كه اكنون در بازار زنجان واقع است و از آن تاريخ تا كنون مركز تربيت طلاب بوده، دست به تأسيس حوزۀ علميّه زنجان زد كه بعدها يكى از مهمترين و معروفترين حوزه‌هاى علميّه ايران در عصر حكومت قاجارها گرديد.[۴]
صاحب كتاب «علماء معاصرين» در اين زمينه مى‌نويسد: «مرحوم قارپوزآبادى در سنه 1284 ه مدرسه و مسجد بزرگى مشتمل بر چهل ستون بنا نهاد و شش سال در آن مسجد نماز گزارده تا روز شنبه 8 محرّم الحرام سنة 1290 ه به سراى جاويد خراميده، در بقعۀ خود در مقبرۀ سيّد ابراهيم(ع) مدفون گشت»[۵]
تربيت شاگردان برجسته
مرحوم آخوند ملا على قزوينى علاوه بر تأسيس حوزۀ علميّه زنجان، شاگردان زيادى را در زمينه‌هاى مختلف تربيت نمود كه از آن جمله مرحوم آیتالله ملا قربانعلى زنجانى مشهور به حجت‌الاسلام، ملا محمّدباقر خلخالى صاحب كتاب «ثعلبيّه» و آخوند ملاّ سبز على مجتهد زنجانى و ديگران مى‌باشند.
مؤلّف محترم كتاب «خط سوّم در انقلاب مشروطيّت ايران» در اين باره مى‌نويسد:
«مرحوم قارپوزآبادى علاوه بر تأليفات و تصنيفات، در زمينه تدريس و تربيت شاگردان نيز بسيار كوشا بوده و مرحوم آخوند ملاّ قربانعلى زنجانى معروف به حجت‌الاسلام نيز از جمله شاگردان آن مرحوم به شمار مى‌آيد، چنانكه با اشاره و ترويج[ملاّ على]قارپوزآبادى بود كه مردم زنجان به مقام شامخ علمى و معنوى او پى برده و بعد از درگذشت قارپوزآبادى مريد و مطيع او گرديدند»[۶]
در أعيان الشيعه مى‌نويسد:
«ملا قربانعلى مدّت كوتاهى پاى درس آخوند ملا على قارپوزآبادى مقيم زنجان حاضر گرديد.و سپس به نجف و عتبات مقدّسه مهاجرت نمود و...»[۷]
تأليف کتاب‌هاى ارزنده
مرحوم مؤلّف علاوه بر تدريس و تعليم مردم و مقام مرجعيّت والا، کتاب‌هاى ارزنده‌اى در علوم مختلفه مانند فقه، اصول، اخلاق، تفسير، مواعظ و فنّ خطابه و منبر تأليف نموده كه مهمترين آنها عبارتند از:
- نظام الفرائد فى شرح القواعد للعلامة، در هفت جلد به قطع رحلى قطور كه يك جلد آن در باب طهارت و صلاة است به چاپ رسيده و بقيّه خطّى است كه هم اكنون قسمتى از آن در كتابخانه مسجد چهلستون زنجان و دوره كامل آن در كتابخانه مجلس شوراى اسلامى موجود است.
- جوامع الأصول در 3 جلد خطّى.
- نواميس الاصول در دو جلد خطّى كه نسخه‌اى از آن در كتابخانه مسجد چهلستون زنجان موجود است.
- تفسير قرآن كريم از اوّل سوره يس تا آخر قرآن، كه نسخه‌اى از آن نيز در نزد جناب آقاى شكورى موجود است.
- رساله‌اى در احكام صيد و ذباحه كه به فارسى است و چاپ شده است.
- رساله‌اى در احكام متاجر، خطّى.
- رساله‌اى در عقائد، خطّى.
- وسيلة النجاة در عقائد و فروع دين در يك جلد.
- كتابى به سبک جامع الشتات محقّق قمّى در يك جلد.
- كتابى در باب قضاء و شهادات كه نسخه‌اى از آن در كتابخانه مسجد چهلستون زنجان موجود است.
- معدن الأسرار در پنج جلد در باب مواعظ و منبر.
- صيغ العقود و الايقاعات، كه يكى از كتب جامع در موضوع خود مى‌باشد.
- و صاحب كتاب «علماء معاصرين»چند كتاب ديگر را نيز براى مؤلّف معرّفى كرده كه به ترتيب شماره‌هاى قبلى آورده مى‌شود:
- رساله‌اى در اصول و فروع دين.
- رسالۀ عمليّه تا باب روزه.
- شرح قصيده دعبل خزاعى.
- مناسك حجّ.
- تصريف الزنجاني.
- شرح عوامل ملاّ محسن.اين دو كتاب اخير را به اسم پسرش ملاّ حسن نوشته است.[۸]
پانویس
- ↑ روستاى قارپوزآباد در پانزده كيلومترى جنوب شهرستان آبيك قرار دارد كه داراى حدود چهار هزار خانوار و يكى از روستاهاى بزرگ آبيك بشمار مى‌رود.مردم اين روستا با نام مرحوم آیتالله ملاّ على قارپوزآبادى آشنايى كامل دارند و پيران محلّ با يك واسطه كرامات زيادى از آن عالم بزرگ نقل مى‌كنند
- ↑ کتاب علماء معاصرين129
- ↑ اقتباس با اندكى تغيير از كتاب «خطّ سوم در انقلاب مشروطيّت ايران»ص 210 بنقل از أعيان الشيعه و منابع ديگر
- ↑ خط سوّم در انقلاب مشروطيّت ايران ص 211
- ↑ علماء معاصرين129/ بنقل از «أنيس الطلاّب»زنجانى تأليف محمّد حسن بن مولى قنبر على زنجانى در تراجم علماء زنجان
- ↑ خطّ سوم در انقلاب مشروطيت ايران ص 212
- ↑ اعيان الشيعه ج 449/8
- ↑ به نقل از كتاب «علماء معاصرين»صفحۀ 130 با اندك تصرّف