مقدمة في تاريخ صدر الإسلام
| مقدمة في تاريخ صدر الإسلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | دوری، عبدالعزیز (نویسنده) |
| ناشر | مرکز دراسات الوحدة العربية |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 2007 م |
| چاپ | 2 |
| شابک | 978-9953-82-142-9 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مقدمة فى تاريخ صدر الاسلام تألیف عبدالعزيز الدورى در موضوع تاريخ صدر اسلام كه به زبان عربى و در سال 5002م نوشته شده است.
اين اثر از آن جهت كه به صورت موجز و خلاصه بيان شده، در نوع خود حائز اهميت است.
نویسنده در اثر خود، مؤلفه‌هاى متعددى را به خوانندگان خود ارائه مى‌كند كه در هنگام مطالعه و كنكاش در تاريخ صدر اسلام بايد آنها را در نظر داشت و در پژوهش خود به آنها توجه كرد.
ساختار
بخش‌هاى تشكيل‌دهنده كتاب، شامل تصدير، مقدمه چاپ دوم، تصدير و اهداء، خطة البحث (چكيده) بوده و متن كتاب در سه رساله بيان شده است. همچنين در پايان كتاب بخش المراجع و الفهرس قرار گرفته است.
مؤلف در بيان مطالب كتاب خود از روش دسته‌بندى مطالب استفاده كرده و مطالب خود را در سه رساله بيان كرده است.
گزارش محتوا
نویسنده در چكيده مطالب، به صورت مختصر، در يك صفحه و نيم به بيان مطالب مطرح شده در كتاب پرداخته است.
وى در رساله اول، ابتدا به تقسيم‌بندى تاريخ از لحاظ سياسى و اجتماعى، اقتصادى،... پرداخته است. وى اين دسته‌بندى در تاريخ را براى سهولت و آسانى دسترسى به مطالب تاريخى مى‌دانند كه مى‌تواند مورخ را در اين امر كمك كند و مورخ مطالب خود را بهتر به خواننده منتقل نمايد. همچنين ايشان در اين مبحث اهميت هر بخش را در تاريخ به درستى بيان مى‌دارد.
وى مبحث دوم اين رساله، تحريف تاريخ در طول گذر زمان به خاطر حكومت‌ها، دولت‌ها و اختلاف مذاهب را بررسى نموده است.
از جمله عوامل تاثيرگذار در تاريخ، اغفال و سرگرمى مورخين به وسيله عوامل مختلفى همانند حكومت‌ها، اختلاف مذاهب،... بوده كه باعث شده است تاريخ را تحريف كنند و واقعيات تاريخى را به رشته تحرير در نياورند.
خطاى ناسخين كتب و نسخه بردارها در گذر زمان نيز خود عامل تحريف و تغيير در تاريخ مى‌باشد كه به خاطر اين امر بسا تاريخ معكوس جلوه كرده باشد.
حب و بغض حكومت‌ها از يكديگر نيز عامل مؤثرى در نمود تاريخ غير واقعى است. چنانكه زمانى كه بنى عباس روى كار آمدند، با حب و بغض دستور دادند كه تاريخ بنى اميه ثبت شود و تاريخ ايشان در جهت منفى بيشتر از آنچه كه بود، پر رنگ و لعاب جلوه داده شد.
از جمله مواردى كه در بعضى از حوادث تاريخى حائز اهميت است اينكه اينگونه بحثها بدون سند و مصدر بوده و از واقعيت تاريخى به دور مى‌باشند.
نقد بحث‌هاى تاريخى نيز در حوزه خود قابل توجه است. نویسنده معتقد است كه در اين موارد، بايد به بحث‌هايى تاريخى، به دقت نگاه شود و بعض آنها را كه با عقل و نقل تعارض دارند مورد ارزيابى بيشتر قرار داد.
دسته‌بندى روايات مختلف از نظر مورخ در يك موضوع خاص نيز با اهميت بوده و اينكه مورخ اين روايات را چگونه مورد معامله قرار مى‌دهد نيز از موارد مطرح شده در اين كتاب مى‌باشد.
در رساله دوم، كه تحت عنوان «نظر اجمالى به تاريخ صدر اسلام» مى‌باشد، مؤلف به مطالبى همانند اينكه شناخت جغرافى بلاد عرب و آثار تاريخى آنها به فهم تاريخ اين زمان كمك شايانى به مورخ مى‌كند، پرداخته است. همچنين ايشان در اين مبحث، شناخت مسائل اقتصادى، اجتماعى، سياسى و مذهبى زمانه مورد بحث را نيز در فهم تاريخ بسيار مؤثر مى‌داند.
وى معتقد است شناخت مركز ظهور اسلام، يعنى شهر مكه و منطقه اطراف آن در ايام گذشته و حال، در فهم تاريخ صدر اسلام اهميت داشته و در شناخت بهتر تاريخ آن زمان به مورخ كمك بسيارى مى‌كند.
شناخت تاريخ زندگانى و سيره پيامبر(ص)؛ جنگ‌ها و غزوات ايشان؛ فتوحات و قبايل آن زمان؛ مسائل بعد از ايشان مانند انتخاب ابى‌بكر و ماجراى سقيفه، انتخاب خلفاى ديگر؛ حكومت امام على(ع) و درگيرى‌هاى امويان با ايشان و رشد مسائل اقتصادى اعراب از اين زمان تا سقوط آنها به دست بنى عباس از جمله مطالب اين بخش مى‌باشد كه مؤلف آنها را بيان داشته است. بررسى مسائل حكومت عباسى از لحاظ اقتصادى و اجتماعى و توسعه روز افزون اين حكومت در طول تاريخ نيز در حوزه خود بسيار مهم جلوه مى‌كند.
مؤلف در اين رساله، درپى شناخت اجمالى مسائل حائز اهميت در تاريخ صدر اسلام است كه آنها را به خواننده يادآورى كند و معتقد است كه بدون در نظر گرفتن اين مسائل و فاكتورها در تاريخ صدر اسلام، شناخت درستى از تاريخ اين دوره به دست نمى‌آيد.
در رساله سوم، مؤلف به معرفى جوامع و قبايل عرب در صدر اسلام پرداخته است. وى در اين رساله اذعان دارند كه نقش قبايل و جوامع صدر اسلام را در تاريخ آن زمان نمى‌توان ناديده گرفت.
جابجايى پايخت حكومت اسلامى به عراق و شام و سپس عراق نيز در مسائل تاريخ اسلام بى‌تاثير نمى‌باشد و از طرفى دانستن مسائل حكومت‌هاى تحت سلطه غير عرب و وضع كشاورزى، اقتصادى و... در شناخت تاريخ اين دوره بسيار اهميت داشته و در تبين تاريخ اين دوره قابل توجه است.
در اين بخش مؤلف در بيان عوامل فرعى تاثيرگذار بر شناخت واقعى تاريخ است كه با شناخت اين عوامل بهتر مى‌توان تاريخ يك دوره را تحليل و تجزيه كرد.
وضعيت كتاب
پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است.
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع و مصادر مورد استفاده نویسنده در انتهاى كتاب آمده است.
كتاب توسط مركز دراسات الواحده العربيه در لبنان به چاپ رسيده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب