معارج القبول بشرح سلم الوصول إلی علم الأصول في التوحيد

معارج القبول بشرح سلم الوصول إلی علم الأصول في التوحيد
پدیدآوران	حکمی، حافظ بن احمد (شارح) عويضه، صلاح محمد (مصحح) قادري، احمد (مصحح)
عنوان‌های دیگر	سلم الوصول إلي مباحث علم الأصول. شرح
ناشر	دار الکتب العلمية
مکان نشر	لبنان - بيروت
چاپ	1
شابک	‎7-7451-4273-9
موضوع	توحيد حکمي، حافظ، 1923؟ - 1957؟م. سلم الوصول الي علم الاصول - نقد و تفسير کلام اشعري - قرن 14 کلام اهل سنت - قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏206‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏8‎‏ ‎‏س‎‏80‎‏23
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

معارج القبول بشرح سلم الوصول إلی علم الأصول في التوحيد، تألیف شیخ حافظ بن احمد حکمی، کتابی است به زبان عربی با موضوع کلام اسلامی. نویسنده در این اثر، مباحث مربوط به اصول دین (از قبیل ایمان به خدا و اسماء و صفاتش، فرشتگان، کتاب‌های آسمانی... رسالت محمد مصطفی(ص) و متعلقات آن، بحث از مسئله خلافت و...) را مطرح کرده است. این کتاب به شکل نثر نوشته شده و شرحی است بر کتاب منظوم «سلم الوصول إلی علم الأصول في التوحيد» از همین نویسنده.

کتاب توسط شیخ صلاح محمد عویضه، تصحیح و تعلیقه‌نگاری و توسط احمد بن یوسف قادری بازبینی و احادیث آن تخریج شده است.

تاریخ پایان نگارش اثر، روز دوشنبه شانزدهم جمادی‌الاولی 1366ق، بعد از نماز عصر است.

ساختار

کتاب، دارای تقدیم، ترجمه مصنف (برگرفته از الأعلام زرکلی)، مقدمه مؤلف، محتوای مطالب در فصول متعدد و خاتمه است.

گزارش محتوا

در مقدمه کتاب درباره فرقه‌های اسلامی، اختلاف آنها، فرقه ناجیه و سبب نوشتن این کتاب، توضیح داده شده است.

نویسنده در نثری آهنگین، فرقه رستگار از میان تمامی فرق اسلامی، را «اهل سنت و جماعت» می‌داند؛ وی با عبارات متفاوتی آنان را می‌ستاید و آنان را اهل اعتدال و میانه‌نگر در باب صفات الهی بین اهل تعطیل جهمیه و اهل تمثیل مشبهه و در باب افعال الهی بین جبریه و قدریه، در وعید خداوند بین مرجئه و وعیدیه از قدریه و مخالفان آنان، در ایمان و دین میانه بین حروریه و معتزله و همچنین مرجئه و جهمیه و در مورد اصحاب پیامبر میانه‌رو بین شیعه (به تعبیر نویسنده، رافضه) و خوارج می‌شمارد.

حافظ بن احمد حکمی، درباره علت نگارش متن منظوم و تألیف شرحی برای آن می‌نویسد: برخی از دوستان که [به‌خاطر عزیز بودنشان] نمی‌توان درخواستشان را رد کرد، از من خواستند مطالب مختصری را در توضیح و تبیین عقیده سلف صالح به شکل نظم بنگارم تا حفظش بر خوانندگان آسان و فهمش برای دوستداران [این مطالب] سهل باشد. من نیز این درخواست را با توکل به خدا و امید به ثواب او و لاحول‌گویان پاسخ دادم. من به این اثر مسائل مفیدی درباره گرفتاری مردم دوران خودم (از قبیل درخت‌پرستی و سنگ‎پرستی و قبر‎ پرستی) افزودم و توضیح دادم که این مسائل با توحید مغایرت دارد و باعث صرف تمام عبادت (از دعا و رجا و خوف و محبت و ذبح و نذورات) برای غیر «الله تعالی» می‌شود... و آن را «سلم الوصول إلی مباحث علم الأصول» نامیدم. هنگامی که این کتاب، میان علم‌آموزان پخش شد و گرایششان به آن زیاد، برخی، از من درخواست کردند که تعلیقاتی (با تکیه بر نقل؛ یعنی صرفا از قرآن کریم و روایات رسول خدا(ص)) بر آن بیفزایم که مباحث مشکلش را حل کند و بحث‎های مختصرش را گسترش دهد. پاسخ به این درخواست را هم با یاری‌گرفتن از خدا، در قالب نوشتن «معارج القبول بشرح سلم الوصول إلی علم الأصول» [یعنی کتاب حاضر] انجام دادم.

حافظ بن احمد، در ابتدای متن منظوم، پس از ابیاتی درباره شروع کار با نام خدا، کلامی درباره شهادتین و درود بر پیامبر(ص) و اصحابشان و شرح ابیات به‌صورت منثور، مسائلی که در کتاب مطرح می‌شود را با عنوان «التعريف بموضوع الكتاب» توضیح می‌دهد:

و بعد هذا النظم في الأصول		لمن أراد منهج الرسول
سألني إياه من لا بدّ لي		من امتثال سؤله الممتثل
فقلت مع عجزي و مع إشفاقي		معتمدا علی القدير الباقي

حَکَمی، در مصرع اول از بیت اول متن منظومش، موضوعات مورد بحث در کتاب را این‌گونه شرح می‌کند: (و بعد) از آنچه گفتیم؛ یعنی بعد از شهادتین و درود و سلام بر محمد(ص) و خاندان او و اصحابش (هذا النظم؛ یعنی این نظم) که الف و لام روی کلمه النظم برای عهد حضوری است، موضوعش (في الأصول؛ درباره اصول است) و منظور از کلمه اصول [که مشترک بین معانی متعدد است] در این کتاب، اصول دین، یعنی ایمان به «الله عز و جل» و اسماء و صفاتش، فرشتگانش، کتاب‌هایش، پیامبرانش، آخرت، قضا و قدر الهی، ارکان اسلام که عبارتند از: شهادتین و نماز و زکات و روزه و حج و متعلقاتشان، رسالت پیامبرمان محمد(ص) و متعلقات آن، بحث از مسئله خلافت، چنگ زدن به کتاب و سنت و مسائل مربوط به موارد مذکور است.

نویسنده در خاتمه کتاب، بر وجوب تمسک به کتاب و سنت و رجوع به این دو حبل متین در موارد اختلاف و مردود شمردن آنچه مخالف کتاب و سنت است، تأکید می‌کند.

وضعیت کتاب

اثر حاضر، چاپ جدید این کتاب است که خطاهای چاپ‎های سابق در آن تصحیح و تنقیح شده؛ عهده‌دار این امر دو نفر از اساتید شدند: شیخ صلاح محمد عویضه کتاب را خوانده و خطاهایش را تصحیح کرده و سپس به تخریج آیات وارده در آن و ترجمه اعلام مشهورش پرداخته و آنچه نیاز به شرح داشته را شرح کرده است و شیخ احمد بن یوسف قادری که پس از اصلاح محمد عویضه، به مراجعه، تعلیقه زدن و تخریج احادیث کتاب از کتاب‌های مشهور اهل سنت پرداخته است.

فهرست مطالب در انتهای اثر ذکر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.