مشاهدات لسان‌الدين بن الخطيب في بلاد المغرب و الأندلس
| مشاهدات لسان الدین بن الخطیب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عبادی، احمد مختار (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | خطرة الطیف في رحلة الشتاء و الصیف ** رحلة لسان الدین بن الخطیب فی بلاد المغرب ** في بلاد المغرب و الإندلس (مجموعة من رسائله) ** معیار الاختبار في ذکر المعاهد و الدیار ** مفاخرات مالقة و سلا |
| ناشر | مؤسسة شباب الجامعة |
| مکان نشر | مصر - اسکندریه |
| سال نشر | 1983م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اندلس - سیر و سیاحت - مغرب - سیر و سیاحت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DP 32. الف2م5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مشاهدات لسان‌الدين بن الخطيب في بلاد المغرب و الأندلس، مجموعه چهار رساله از لسان‌الدین بن خطیب، ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن سعید بن عبدالله بن سعید بن على بن احمد سلمانى (713-776ق)، در موضوعات جغرافیایی است که توسط احمد مختار العبادی، گردآوری و منتشر شده است.
رساله اول و چهارم این مجموعه، به شیوه سفرنامه‌نویسى، رساله دوم مقایسهاى بین شهر سلا و مالقه و رساله سوم به روش مسالک و ممالک است[۱].
عنوان رساله اول «خطرة الطيف في رحلة الشتاء و الصيف» می‌باشد. ابن خطیب در این رساله به توصیف سفرش به‌همراه سلطان ابوالحجاج یوسف بن نصر مىپردازد. این سفر که در اندلس انجام گرفته است، در 17 محرم 748ق، شروع شد. سفر او به‌سوى وادى آش و بسطه و پس از آن به برشانه بوده است. ابن خطیب در این گزارش به مشاهد و مقابر و محلهایى که در طول راه نظر او را جلب کرده، پرداخته است. او در زمانى به این سفر رفته است که تعداد زیادى از شهرهاى اندلس از دست مسلمانان خارج شده بود، لذا سفر او کوتاه بود و در 8 صفر 748ق، به پایان رسید. متن سفرنامه مملو از لغات و اصطلاحات دشوار و پیچیده ادبى است و ابن خطیب با این شیوه نگارش هنر خود را در ادب و نویسندگى به نمایش گذاشته است[۲].
عنوان رساله سوم که اهمیت آن از سایر رسالهها بیشتر است، «معيار الاختيار في ذكر المعاهد و الديار» می‌باشد و مؤلف، آن را به دو مجلس تقسیم کرده است:
مجلس اول اختصاص به شهرهاى اندلس و مملکت غرناطه در نیمه دوم قرن هشتم هجرى دارد و در آن 35 شهر از اندلس را که در آن زمان در دست مسلمانان بوده، شرح کرده است. ویژگى خاصى که ابن خطیب در نوشتههایش دارد، استفاده از کلمات مسجع است؛ با این کار به نوشته خود زیبایى و لطافت خاصى میبخشد. ابن خطیب به‌دقت در مورد هر شهر و منطقهاى توضیح میدهد. شاید بتوان گفت توضیحات او از این شهرها در سالهاى 760 تا 763ق که این اثر را تألیف نموده، بىنظیر باشد و حس وطندوستى ابن خطیب در شرح و توضیح شهرهاى غرناطه متجلى میشود[۳].
مجلس دوم از این رساله به شهرهاى مغرب پرداخته و 16 شهر از مغرب را با شرح و بسط بیشترى نسبت به اندلس آورده است. علت این مسئله این است که وى در زمانى که مشغول تألیف این رساله بود، در شهر سلا و تحت نظارت سلطان مغرب قرار داشته است. او با این رساله توجه همگان را به شهرهاى در حال سقوط اندلس و هجرت اهالى آن‌ها به شهرهاى مغرب جلب نمود. به‌هرحال این رساله ابن خطیب آخرین اثر جغرافیایى است که در اندلس تألیف شد[۴].
رساله چهارم، حاوی گزارش او از سفر به مغرب و اطراف کوه‌های اطلس غربی (معروف به کوه هنتاته) است. به جهت موقعیت خاص قبیله مصموده، از بطون صنهاجه، ابن خطیب به آنجا سفر کرد و گزارشی از این قبیله فراهم نمود[۵].