مرشد الزوار إلی قبور الأبرار؛ المسمی الدرر المنظم في زیارة الجبل المقطم
| مرشد الزوار إلی قبور الأبرار المسمی الدرر المنظم فی زیارة الجبل المقطم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابوبکر، محمد فتحی (محقق)
باشا، حسن (مقدمه‌نويس) ابن عثمان، موفق الدین (نویسنده) |
| ناشر | الدار المصرية اللبنانية |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1415 ق یا 1995 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | زیارتگاههای اسلامی - مصر مصر - آثار تاریخی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 8/263 /الف2م4* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مرشد الزوار الى قبور الابرار يا الدر المنظمّ فى زيارة الجبل المقطمّ تألیف موفق‌الدين بن عثمان (متوفى 615ق) به زبان عربى است. اين اثر از جمله كتاب‌هايى است كه درباره مزارات و قبور علما و بزرگان نوشته شده است.
ساختار
كتاب مشتمل بر دو جزء است كه جزء اول حاوى مقدمه دكتر حسن پاشا، مقدمه محقق كتاب پيرامون اهميت كتاب و معرفى مؤلف و ذكر نسخ كتاب، مقدمه مؤلف و 22 فصل است. جزء دوم كتاب در واقع «ذيل مرشد الزوار» به قلم محقق كتاب است كه در دو بخش به ذكر بعضى از ضريح‌ها و مزارها و آثار عربى موجود در قرافى جنوبى مى‌پردازد.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه درباره كوه مقطمّ، فضيلت آن و كسانى كه در دل آن به خاک سپرده شده‌اند، مساجدى كه در آن بنا نهاده شده، آثار زيارت اهل قبور، كراهت راه رفتن ميان قبور با نعلين، ذكر آداب زيارت اهل قبور و مباحثى مانند آن به سخن پرداخته است.
در متن كتاب بيش از دويست قبر از قبور صحابه، تابعين، اشراف، اولياء، ائمه اهل سنت و فقهاء ايشان، قرّاء، علماء، زهّاد، قضات و بزرگان حكومتى نام برده شده و مكان و موقعيت دقيق هر قبر، نقش موجود بر روى قبر و خطى را كه سنگ قبر بدان نوشته شده بيان شده است.
نویسنده آنچه درباره توصيف قبر در مؤلفات پيش از خود ديده را نيز نقل مى‌كند و در هر مورد شرح حالى از صاحب قبر و ويژگى‌ها و مزاياى اخلاقى او و نيز حكايات و اشعار و كراماتى كه درباره وى نقل شده را بازگو مى‌نمايد. البته كار وى صرفاً نقل اين كرامات و حكايات نيست بلكه با دقت آنها را مورد بررسى قرار مى‌دهد و در برخى موارد در آنها مناقشه مى‌كند و با مقايسه بين آنها در صدد دستيابى به صحيح‌ترين آنها برمى‌آيد و سپس آنها را با آيات قرآنى و احاديث شريف نبوى و روايات مورخين تأييد مى‌نمايد. از جمله قبورى كه نویسنده به تفصيل به توصيف آنها پرداخته و خصوصيات صاحبان آنها را يادآور شده قبورى است كه در دامنه جبل مقطّم واقع شده و از آن صحابه‌اى چون: عمرو بن عاص، عقبة بن عامر، عبداللّه بن حارث و يا نيكانى چون: سيده نفيسة بنت حسن بن زيد، شريفة فاطمة، شريف هاشمى مى‌باشد. مؤلف همچنين از قبور و مشاهد و مزارات ديگرى كه به مرور زمان از بين رفته‌اند نيز ياد مى‌كند.
مرشد الزوار از منابع و مصادر مهمى به شمار مى‌رود كه به يادكرد فراوان تا پايان قرن ششم هجرى پرداخته است. از اين‌رو اين كتاب از جهت تاريخى و نيز معمارى داراى اهميت ويژه است. ويژگى ديگر كتاب اينست كه مؤلف به توصيف دقيق موقعيت قبر و ضريح صحابه و اشراف و علماء و فقهاء پرداخته و مسير و جهت و نيز تعداد گام‌هايى را كه زائر براى رسيدن به قبر مورد نظر بايد بپيمايد را به دقت بيان مى‌كند. همچنين اين كتاب حاوى بسيارى از اقوال و اشعار عالمان و صالحان كه در فقدان عزيزان خود گفته‌اند و سروده‌اند مى‌باشد. اشعارى كه اميرالمؤمنين على بن ابى‌طالب(ع) به هنگام دفن پيكر فاطمه زهرا(س) سروده‌اند از جمله آن اشعار است.
وضعيت كتاب
تحقيقات و توضيحات محقق كتاب محمد فتحى ابوبكر در پاورقى ذكر شده است.
محقق كتاب جلد دوّمى به عنوان ذيل كتاب «مرشد الزوار» تهيه كرده و درآن برخى مزارات و ضريح‌هايى را كه تا به حال موجود است و مردم به زيارت آنها مى‌روند، هر چند برخى از آنها در آستانه خرابى و نابودى هستند، همانند ضريح عز بن عبدالسلام، ابى السعود بن ابى العشائر را معرفى كرده و تصاوير آنها را در كتاب درج نموده است. محقق به بيان شرح حال، ذكر منزلت، آثار، كرامات و برخى اقوال و كلمات اين صحابه و اولياء و زهاد و علما و صلحا پرداخته است. فهرست‌هاى انتهاى هر يك از مجلدات عبارت است از: آيات قرآن، احاديث نبوى، قافيه‌ها، اعلام، اماكن، قبائل، جماعات، مصادر و مراجع و محتويات.
منابع مقاله
مقدمه‌ها و متن كتاب