مختار از دیدگاه اهلبیت علیهمالسلام
مختار از دیدگاه اهلبیت(ع)، نوشته سید علی شفیعپور حسینی (متولد 1346ش) به بررسی جامع و چندجانبه زندگی، شخصیت، قیام و سیره مختار بن ابی عبیده ثقفی از منظر اهلبیت(علیهمالسلام) میپردازد. نویسنده همچنین به نقد و ارزیابی اتهامات و شبهات تاریخی رایج درباره مختار (از جمله ادعای کذاب بودن یا نبوت) پرداخته و ابعاد واقعی قیام مختار را تبیین میکند.
| مختار از دیدگاه اهل بیت علیهم السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شفیعپورحسینی، علی (نويسنده)
مجمع جهانی شیعه شناسی (تهيه کننده) بخشیزاده، خلیل ( محقق) |
| ناشر | آشیانه مهر |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1391ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-600-6164-24-3 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ش7م3 38/5 DS |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
ابهام در شخصیت مختار و اینکه تاریخ او را بد معرفی کرده و بد جلوه داده، انگیزه درونی برای تحقیق در این موضوع شده است. نکته دیگری که انگیزه شد، این بود که قیامهای بعد از عاشورا را مورد بررسی قرار دهیم و یکی از این قیامها قیام مختار است. بررسی جامع زندگی و دوران جوانی و اعتقادات مختار، انگیزه دیگری برای انتخاب این موضوع گردید.[۱]
ساختار
کتاب مشتمل بر چهار فصل و نتیجهگیری است. فصول کتاب به ترتیب شامل: دوران جوانی مختار، مختار از دیدگاه اهلبیت(ع)، قیام مختار از دیدگاه اهلبیت(ع)، و نقد و بررسی شبهات وارده به شخصیت و قیام مختار است.
گزارش محتوا
فصل اول با عنوان مفاهیم و کلیات با اشاره به زمینههای تربیتی مختار از تولد تا دوران کودکی و نوجوانی او آغاز شده است. همچنین شخصیت مختار را از زمان امام علی(ع) تا زمان امام حسین(ع) و تمایل مختار به عبدالله بن زبیر و قیام توابین را مورد بررسی قرار داده و در پایان این فصل درباره قیام مختار و سرانجام آن توضیحاتی ارائه داده است. [۲]
پدر مختار، ابوعبیده بن مسعود، اسلام را پذیرفت و دارای اخلاق و ورع بود و در جنگ با ایرانیان شرکت داشت. مختار ابن ابی عبیده در شهر طائف در سال اول هجری متولد شد. پس از شهادت پدرش در عراق، مختار تحت سرپرستی عمویش، سعد بن مسعود که از صحابه بود، رشد کرد. نویسنده به ویژگیهای شخصیتی مختار مانند شجاعت، دلاوری، هوش و ذهن حاضر به جواب اشاره میکند. از مهمترین صفات مختار، عشق و محبت شدید او به اهلبیت پیامبر(ص) بود.[۳]
قیام مختار ریشه در دوران صلح امام حسن(ع) تا واقعه کربلا داشت. در جریان جنگ امام حسن(ع) با معاویه و خیانت فرماندهان، آن حضرت مجروح شد و بهناچار صحنه نبرد را ترک گفت و به شهر مدائن و به خانه استاندار خود «سعد بن مسعود» (عموی مختار) فرود آمد تا به معالجه زخم خویش و بررسی اوضاع بپردازد. در اینجا حادثهای شگفت رخ داد و این حادثه از نظر برخی مورخان چون طبری نقطه ابهامآمیز و تاریک در تاریخ زندگی مختار است و گروهی با استناد به همین حادثه مختار را متهم میکنند. [۴]
در زمان امام حسین(ع)، مختار توسط عبیدالله بن زیاد دستگیر و زندانی شد. او با وساطت عبدالله بن عمر (شوهر خواهرش) آزاد گشت و به حجاز رفت. مختار در مکه با عبدالله بن زبیر بیعت کرد، اما این بیعت مشروط به یاری امام حسین(ع) و خونخواهی ایشان بود. او در مکه علیه سپاه شام جنگید، اما پس از آن به دلیل سوءظن ابن زبیر به کوفه بازگشت.[۵]
در فصل دوم دیدگاههای عدم تأیید قیام مختار در نزد اهلبیت(ع) و مورخین و محدثین و رجالیین نقد و ارزیابی شده است. در ادامه به نوع ارتباط مختار با محمد بن حنفیه و ارتباط مختار با کیسانیه و جواب آن و نیز ارتباطش با امام سجاد(ع) و اینکه آیا مختار مدعی نبوت بود یا نه مورد بحثوبررسی قرار گرفته است. [۶]
قیام مختار در بعضی از دیدگاهها از نظر ائمه(ع) منفی است. باید شرایط و زمان و موقعیت امام سجاد(ع) و محمد حنفیه را شناخت و وقتی به کتب تاریخی رجوع میکنیم -از جمله کتب «طبری»، «ابن اثیر»، «مسعودی» و «یعقوبی» – به این نتیجه میرسیم که از مجموع کلمات و جملاتی که در این کتابها ذکر شده، میتوان به دست آورد که قیام مختار مورد رضایت اهلبیت(ع) و با اذن و اجازه امام سجاد(ع) بود. نویسنده عبارت این کتابها را نقل و نقد میکند.[۷]
در فصل سوم به نقد و ارزیابی و نظریههای تأیید قیام مختار در نزد اهلبیت(ع) و مورخین و محدثین پرداخته شده است. در این فصل روایتهایی ذکر میشود که مختار را نزد اهلبیت(ع) موردتأیید قرار میدهد و همچنین اظهارنظر علما و بزرگان و مورخین و رجالیین درباره عظمت شخصیت مختار و تحلیل و بررسی آنها که معاصر با این قیام بودند، همراه با تحلیل و بررسی آنها ذکر شده است.[۸].
علامه امینی با کلمات رسا و سخنانی زیبا و مستدل، اینچنین از مختار دفاع میکند: هر که با دیده بصیرت و تحقیق بر تاریخ و حدیث و علم رجال بنگرد، درمییابد که مختار از پیشگامان دینداری و هدایت و اخلاص بوده است و همانا نهضت مقدس او تنها برای برپایی عدالت بهوسیله ریشهکنکردن ملحدان و ظلم امویها بود. بهدرستی که ساحت مختار از مذهب کیسانی بهدور بود و نسبتها و تهمتهای ناجوانمردانهای که به او نسبت دادهاند، حقیقت ندارد و بیجهت نیست که ائمه هدی(ع) و سروران ما، مانند امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) و امام صادق(ع) بر او رحمت فرستادهاند، مخصوصا امام باقر(ع) بهگونهای بسیار زیبا، او را مورد ستایش قرار داده است و همیشه خدمات او در نزد اهلبیت(ع) مورد تقدیر و تشکر بوده است.[۹]
در فصل چهارم از مهمترین شبهاتی که در مورد شخصیت و نهضت مختار مطرح است، از قبیل کلمات و جملاتی چون کذاب بودن و ادعای نبوت او و...و نیز از کسانی که شخصت او را مورد تخطئه قرار دادهاند سخن به میان آمده است. در ادامه درباره انتقام و سرکوبی قاتلان امام حسین(ع) و یاران و چگونگی مجازات جنایتکاران کربلا و جریان دومین نبرد موفقیتآمیز مختار با سپاه شام ذکر شده است. [۱۰].
نویسنده معتقد است بعضی اشکال میگیرند که چرا مختار اینگونه، با قساوت و بیرحمی با عاملان فاجعه کربلا برخورد کرد و در کوفه قتلگاهی بس وحشتناک به وجود آورد؛ ولی باتوجهبه جنایاتی که آن جانیان مرتکب شده بودند، این مجازات، کمترین مجازات ممکن برای آنان بود.[۱۱]
وی در پایان کتاب خلاصهای از مطالب پیشگفته را بهعنوان جمعبندی و نتیجه بر قلم میرانند.[۱۲]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.