مجموعۀ مقالات سومین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال)
| مجموعۀ مقالات سومین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جمعی از نویسندگان (نویسنده)
جعفری دهقی، محمود (به کوشش) جعفری دهقی، شیما (به کوشش) |
| ناشر | مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1397 |
| شابک | 7ـ20ـ6326ـ600ـ978 |
| موضوع | زبانهای ایرانی - گویشها - کنگره‌ها,گویش شنا‌سی - کنگره‌ها |
| کد کنگره | PIR ۳۲۰۷/هـ۸۲ |
مجموعۀ مقالات سومین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال) تألیف جمعی از نویسندگان به کوشش محمود جعفری دهقی، شیما جعفری دهقی، این کتاب مجموعۀ مقالات سومین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی است که در سال 1395 در مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد. در این همایش، زبان‌شناسان، متخصصان و پژوهشگران مقالاتی را دربارۀ آخرین دستاوردها در زمینۀ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی ارائه کردند که در این کتاب آورده شده است.
گزارش کتاب
این کتاب مجموعۀ مقالات سومین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی است که در سال 1395 در مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد. در این همایش، زبان‌شناسان، متخصصان و پژوهشگران مقالاتی را دربارۀ آخرین دستاوردها در زمینۀ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی ارائه کردند که در این کتاب آورده شده است.
زبانهای ایرانی باستان شامل زبانهای مادی، فارسی باستان، اوستایی و سکایی و زبانهای ایرانی میانه شامل زبانهای پارتی، پهلوی، سغدی، ختنی، خوارزمی و بلخی، به واسطۀ وجود سه امپراتوری جهانی هخامنشی، اشکانی و ساسانی در فلات ایران و بیرون از آن گسترش یافت. به همین روی گستردگی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی به گونه‌ای است که امروزه بخش قابل توجهی از آنها در بیرون از مرزهای جغرافیای سیاسی ایران قرار گرفته است. این زبان‌ها حامل فرهنگ و جهان‌بینی ایرانی‌اند و این فرهنگ را در سراسر جهان ایرانی منتشر می‌دهند. در حال حاضر زبان‌ها و گویش‌های آسی، تالشی و کردی در مناطقی از قفقاز، داغستان، گرجستان، ارمنستان و اران تکلم می‌شود. گروهی از زبان‌ها و گویش‌های شرقی ایران در تاجیکستان، افغانستان، پاکستان، کشمیر، پنجاب و سند تا سین کیانگ در شمال غربی چین، رواج دارند. بخش مهمی از گویش‌های جنوب غربی ایران تا کشورهای جنوبی خیلج فارس گسترده شده‌اند. همچنین، با همت شعرا و ادبای ایرانی، زبان فارسی دری در دوران اسلامی بخش قابل توجهی از شبه قاره هند، آسیای میانه و آسیای صغیر را فراگرفته است. این زبان برای سده‌های متمادی به عنوان زبان علمی و ادبی در این گستره بزرگ به کار رفته است.
افزون بر زبانهای ایرانی نظیر کردی، بلوچی و لری و غیره، زبانهای ترکی و عربی نیز که از سوی گروه بسیاری از هم‌میهنان ایرانی تکلم می‌شود، موجب غنای فرهنگی و علمی زبانهای ایرانی بوده و همواره به ارزش زبانهای ایرانی افزوده است. در واقع زبان فارسی به عنوان زبان رسمی به منزلۀ یکی از عوامل و عناصر اتحاد و یگانگی میان همۀ ایرانیان تلقی می‌شود. این زبان از چنان گنجینه فرهنگی، ادبی و علمی سترگی برخوردار است که از دیرباز همۀ ایرانیان را به هم پیوند داده و هیچ عاملی توان جدایی آنها را از یکدیگر نداشته است.
مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی برنامه نخستین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی را در سال 1391 بنیاد نهاد و در سال 1393 دومین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی را برگزار نمود. دستاوردهای این همایش یکی ارائۀ مجموعه سخنرانی‌هایی بود که از سوی استادان و پژوهشگران زبانهای ایرانی ارائه شد و به لطف الهی و همت ریاست محترم مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی و همکاران سخت کوش بخش انتشارات مرکز، اکنون چاپ شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. دو دیگر آشنایی دانشجویان و جوانان جستجو‌گر با مبانی زبانهای ایرانی طی برپایی همایش از طریق آشنایی با استادان و پژوهشگران زبانهای ایرانی است. دیگر اینکه، پس از اجرای نخستین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، دبیرخانه دائمی همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال) در مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی گشایش یافت و در پی آن مقدمات برپایی سومین همایش زبان‌ها و گویش‌های ایرانی از اواخر سال 1395 تدارک دیده شد. دبیرخانه همایش پس از اعلان فراخوان، با استقبال گرم و پیگیر استادان و دانشجویان داخلی و خارجی مواجه شد. روی هم رفته تعداد یکصدوهفتادودو چکیدۀ مقالات به دبیرخانه همایش واصل شد که پس از داوری اولیه، تعداد 153 چکیده مقاله با محورهای همایش مربوط شناخته شد. دبیرخانه همایش سپس از نویسندگان مقالات درخواست نمود اصل مقالات خود را ارسال نمایند. پس از دریافت اصل مقالات و داوری آنها در نهایت 30 مقاله برای سخنرانی و چاپ در مجموعه مقالات برگزیده و اعلام شد.
در چکیدۀ مقاله «بررسی الگوی هجایی وزن شعر تالشی» می‌خوانیم: «وزن، نظم و تناسب خاصی است در شعر. این نظم و تناسب به‌صور گوناگون نزد اقوام مختلف مبین نوعی آهنگ و موسیقی است. علاوه بر این عامل مشترک، وزن شعر هر زبانی مبتنی بر عامل خاصی است، مثلاً در زبان انگلیسی مبتنی است بر تکیه‌ای که بر هجا‌ها واقع می‌شود، در فارسی بر پایۀ کمیت (کوتاهی و بلندی) هجاهاست. این مقاله به بررسی الگوهای هجایی اوزان اشعار بومی از ادبیات شفاهی و عامیانۀ تالشی اختصاص دارد. در این مقاله پنجاه بیت از منابع شفاهی و کتبی متفاوت بررسی و تحلیل شده‌اند تا ساخت وزنی اشعار تالشی مشخص شود. برای تعیین سلسله مراتب وزنی در این نوع شعر، از نظریۀ وزنی که یکی از شاخه‌های منشعب واج‌شناسی زایشی است استفاده شده است و به بررسی واحدهای وزنی، گام، ارکان و هسته‌های وزنی در اشعار تالشی پرداخته است».
در مقالۀ «ترتیب واژه در کهنگی: یک گونۀ زبانی مرکزی ایران» آمده است: «رده‌شناسی، یکی از شاخه‌های علم زبان‌شناسی، هم بر جهانی‌های زبانی، که ناظر بر شباهت‌های میان زبانی هستند و هم بر تفاوت‌های میان زبان‌ها اهتمام دارد. یکی از موضوعات رده‌شناسی بررسی رابطۀ همبستگی میان عناصر اصلی موجود در جمله، یعنی فاعل، مفعول و فعل و دیگر عناصر موجود در زبان است. این موضوع تحت عنوان «ترتیب واژه» در رده‌شناسی بررسی می‌شود که با نام دو رده‌شناس، گرینبرگ و درایر عجین است. درایر برای تحلیل روابط احتمالی همبستگی میان عناصر زبان، بیست و چهار مؤلفه معرفی می‌کند که با کمک آنها می‌توان موقعیت هر زبانی را نسبت به زبانهای جهان و زبانهای منطقه‌ای که در آن قرار می‌گیرد سنجید. در این مقاله ترتیب واژه در گونۀ زبانی کهنگی بررسی شده است. داده‌ها نشان می‌دهند این گونه گرایش به زبانهای فعل‌میانی قوی دارد که این امر می‌تواند نشان‌گر تمایل کهنگی به تغییر رده، از فعل پایانی به فعل میانی، در طول زمان باشد. همچنین این مطالعه نشان می‌دهد این گونه نظام کنایی دو جزئی و همچنین پیش ـ پس اضافه است».[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات