مجموعه مقالات نهضت جنگل: با رویکرد به زندگی‌نامۀ میرزا حسین‌خان کسمایی به مناسبت یکصدمین سالگرد وفات وی
| مجموعه مقالات نهضت جنگل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شایسته، فریدون (نویسنده) |
| ناشر | سپیدرود |
| مکان نشر | رشت |
| سال نشر | 1400 |
| شابک | 7ـ39ـ7059ـ622ـ978 |
| موضوع | نهضت جنگل، گیلان، ایران، ۱۳۳۳-۱۳۴۰ق. -- مقا‌له‌ها و خطا‌به‌ها,کسمایی، حسین، ۱۲۴۴ - ۱۲۹۹. -- سرگذشتنا‌مه,گیلان -- تاریخ |
| کد کنگره | |
مجموعه مقالات نهضت جنگل: با رویکرد به زندگی‌نامۀ میرزا حسین‌خان کسمایی به مناسبت یکصدمین سالگرد وفات وی نوشته جمعی از نویسندگان به کوشش فریدون شایسته؛ به مناسبت یکصدمین سالگرد وفات میرزا حسین‌خان کسمایی، به یادبود وی مجموعه مقالات مرتبط با ناحیۀ کسما، چهره‌های نام‌آور این ناحیه، نشریۀ جنگل و ... به همراه تعداد قابل توجهی از تصاویر چهره‌های مؤثر و ارجمند جنبش در این کتاب عرضه شده است.
گزارش کتاب
کسما ناحیه‌ای نام‌آشنا در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی دورۀ معاصر میهن ایران است. این ناحیه در دورۀ جنبش مشروطه و جنگل، مهد و محل فعالیت این جنبش بوده است. تعداد زیادی از مردم این ناحیه در هر دو جنبش کوشیده‌اند. حاج احمد کسمایی و خاندان او و از سویی دیگر میرزا حسین‌خان کسمایی که او را با حاج احمد هیچ قرابت نسبی و سببی نبوده است، به عنوان فردی شاعر، نویسنده، خطیب، مجاهد و اندیشمند در جنبش ایفای نقش نموده‌اند. به مناسبت یکصدمین سالگرد وفات میرزا حسین‌خان کسمایی، به یادبود وی مجموعه مقالات مرتبط با ناحیۀ کسما، چهره‌های نام‌آور این ناحیه، نشریۀ جنگل و ... به همراه تعداد قابل توجهی از تصاویر چهره‌های مؤثر و ارجمند جنبش در این کتاب عرضه شده است.
کربلایی ابراهیم بزاز کسمایی یکی از چهره‌های صاحب‌نام دورۀ نهضت جنگل است. وی برادر حاج‌احمد کسمایی و مرد شمارۀ دو این نهضت بوده است. از وی به عنوان یکی از اعضای هیئت اتحاد اسلام یاد شده است. در اولین نوشتار این کتاب از کربلایی ابراهیم کسمایی سخن گفته شده و آنچه منابع وقایع‌نگاری این نهضت از او گفته و نوشته‌اند، تقدیم شده است.
میرزا حسین‌خان کسمایی، نکته‌سنج‌ترین و آگاه‌ترین قهرمان اندیشمند و تأثیرگذار نهضت جنگل و مشروطیت و نزدیک‌ترین یار و مشاور فروزه‌دهندۀ میرزا کوچک‌خان بود که در بهبود همه‌جانبۀ امور فرهنگی ـ نظامی جنبش جنگل، گام‌های ارزشمندی برداشت. در دومین نوشتار این کتاب العاد شخصیت کارآمد و بلندپایۀ آن دانشی‌مرد انقلابی مورد نگرش قرار گرفته و به پشتوانۀ گواهی‌های موجود نمایان شده که آن آزادی‌خواه میهن‌دوست نه‌تنها در زمانۀ جنبش‌های یادشده به درخششی اوج‌مند رسید و به چند هنر آراسته بود، بلکه در غنابخشی به امور فرهنگی به‌ویژه در فراروی پدیدۀ شعر اندیشه‌محور، نوآوری‌های شایسته نمود و نخستین شعر آزاد چاپ‌شده در ایران از آنِ اوست.
یکی از مناطقی که در دوران نهضت جنگل، نقشی اساسی در این نهضت ایفا نمود، منطقۀ کسما است. در سومین جستار این کتاب، نویسنده سعی در بررسی این موضوع و نقش مجاهدان آن در داخل تشکیل نهضت کرده است.
چهارمین نوشتار این کتاب به روش تاریخی، در قالب رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با تأکید بر روزنامۀ جنگل و برشماری کامل 31 شماره از شمارگان سال نخست آن گردآوری شده است، پرسش اصلی خود را این قرار داده که از نظر تحلیل موضوعی، سرمقاله‌ها و مطالب مندرج در روزنامۀ جنگل بیشتر به چه مباحثی پرداخته‌اند و آیا از نظر موضوعی، میان سرمقاله‌ها و متون محتوایی، همخوانی وجود دارد؟
از مردمی‌بودن نهضت جنگل یکی این است که وقایع آن افزون بر اینکه در تاریخ کشور ثبت و ضبط شده، در فرهنگ مردم گیلان، یعنی فولکلور منطقه اثر گذاشته و باقی مانده است. در نوشتار پنجم کتاب به ردپای نهضت جنگل در فرهنگ مردم گیلان پرداخته شده است.
در ششمین جستار این کتاب، نویسنده به روش کتابخانه‌ای و به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی بر آن است تا زمینۀ اختلافات درونی نهضت را بررسی کند. مقاله حاکی از آن است که ضعف مدیریت از یک‌سو و نفوذ برخی از عناصر ناشناختۀ غیربومی، منجر به تشدید اختلافات نیروهای بومی و غیربومی و در نتیجه حاشیه‌نشینی و بالاخره جدایی کامل نیروهای بومی به رهبری حاج احمد کسمایی از نهضت جنگل گردید.
نویسنده در هفتمین جستار این کتاب کوشیده تا بر اساس منابع واقعه‌نگاری و دیگر تحقیقات تاریخی، به فرازوفرود نقش کسما در نهضت جنگل بپردازد. مهم‌ترین فایدۀ این امر، معرفی نقش و جایگاه کسما و معاریف آن در ایجاد، حیات و استمرار فعالیت نهضت جنگل در این ناحیه می‌باشد.
دربارۀ نقش کسما در نهضت مشروطه کمتر سخن گفته شده و بیش از پیش در حافظۀ تاریخی مردم، نقش کسما به طور عمده با دورۀ نهضت جنگل پیوند خورده است. نویسنده در نوشتار «نگاهی به جایگاه کسما در نهضت مشروطیت» به بررسی جایگاه کسما در رستاخیز نهضت مشروطیت پرداخته است.
محمدحسن‌خان پاپروسی یکی از اعضای نهضت جنگل بود که به دعوت دایی خویش حاج‌احمد کسمایی به نهضت جنگل پیوست. ابراهیم فخرایی در کتاب «سردار جنگل» قتل مفاخر الملک را که به قصد سرکوب نهضت جنگل عازم کسما شده بود، به او نسبت می‌دهد. نوشتار «مجاهدت‌نامۀ مردی ...» اختصاص به بررسی زندگی و فعالیت‌های محمدحسن‌خان پاپروسی دارد.
در ادامۀ نوشتارها و جستارهای این کتاب مباحثی دربارۀ میرزا حسین‌خان کسمایی و نهضت جنگل مطرح شده است. همچنین در یکی از نوشتارها، چهارده سند مربوط به نهضت جنگل و مشهدی علیشاه چومثقالی بازخوانی و بررسی شده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات