متخیر الألفاظ
متخير الألفاظ، اثر احمد بن فارس (متوفی 395ق)، نوعی فرهنگنامه لغوی است که الفاظ مخصوص به هر معنی از معانی را در بابی واحد گرد آورده است؛ ازاینرو میتوان آن را در زمره «معاجم معانی» جای داد.
| متخیر الألفاظ | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن فارس، احمد بن فارس (نويسنده) ناجی، هلال (محقق) |
| سال نشر | 1349ش - 1390ق - 1970م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | زبان عربی - واژه نامهها - زبان عربی - مترادفها و متضادها - زبان عربی -- اصطلاحها و واژهها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 2م2الف 6166 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در پی پیدایش معاجم الفاظ (فرهنگنامههای لغوی)، نوعی دیگر از فرهنگنامهها برای برآوردن حاجات کاتبان و شاعران و دیوانهای محاسباتی، پا به عرصه وجود نهاد. در این نوع از فرهنگنامهها، همه الفاظی که مخصوص به یک معنی از معانی (مثلا مخصوص به سخاوت) است، گردآوری میشود. کتاب حاضر، از زمره همین نوع از فرهنگنامههاست و در میان آنها جایگاهی بلند و یگانه دارد[۱].
کتاب، بر اساس ابواب معانی، مرتب شده و دارای صدوچهارده باب است که در میان آنها خاتمه مفصلی وجود دارد که در آن بسیاری از الفاظ مفرد مستحسن گرد آمده است. محتویات خاتمه که یکپنجم حجم کتاب را به خود اختصاص داده است، در هیچ بابی از ابواب معانی نمیگنجد، بلکه الفاظی است برگزیدهشده از ابواب متعدد و بیشمار؛ البته برخی از آن الفاظ را بهراحتی میتوان در ابواب پیشین کتاب، جای داد[۲].
مؤلف در مقدمه، از روش خویش در کتاب سخن گفته و نوشته است:
کلام، بر سه گونه است:
- گونهای که بلندپایه و دون پایه در آن مشترکند.
- گونهای که وحشی تلقی میگردد و مورد پسند ذوق قومی بوده و با رفتن آن قوم، از استعمال برافتاده است.
- گونهای که نه این است و نه آن. این نوع، نیکوترین انواع کلام است که به گوش میرسد و لذیذترین انواعی است که بر زبان جاری میگردد و زیباترین انواعی است که در خطابه بهکار میرود و گواراترین گونههایی است که در شعر استعمال میشود و دلالتکنندهترین انواع بر معرفت و شناخت کسی است که آن را برمیگزیند.
من کتابم را تنها به شیوه میانه و همین روش نمونه، تألیف کردهام و کلیدهای ابوابش را الفاظ مفرد آسان قرار دادهام و آن را با الفاظ مرکبی که جاری مجرای امثال و تشبیهات و مجازات و استعارات است، ختم نمودهام و در بیشتر آنها بر الفاظ شعرا، پس از کاوش در اشعار آنان و تأمل در دیوانهای ایشان، تکیه کردهام[۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق.