مبانی و مسائل زیباشناسی: بررسی امکان زیباشناسی از دورۀ باستان تا دورۀ معاصر
| مبانی و مسائل زیباشناسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بختیاریان، مریم (نویسنده) |
| ناشر | علم |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1399 |
| شابک | 2ـ235ـ246ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
مبانی و مسائل زیباشناسی: بررسی امکان زیباشناسی از دورۀ باستان تا دورۀ معاصر تألیف مریم بختیاریان، از آنجا که این کتاب، بر «نظریۀ زیباشناختی هنر» متمرکز است، بررسی این قسم از نظریه‌هایی بیشتر مدنظر است که ارزش هنر را درون هنر می‌جویند؛ یعنی مدعی هستند که هنر، ارزشی ذاتی و درونی دارد؛ زیرا این مورد، تفاوت دو گفتمان پیشامدرن و مدرن را دربارۀ زیباشناسی آشکارتر می‌کند.
ساختار
کتاب در دو فصل تدوین شده است.
گزارش کتاب
در مطالعۀ سرگذشت زیباشناسی نمی‌توان دورۀ باستان را به حالت تعلیق درآورد؛ هرچند مطالعاتی از این سنخ در آن زمان، مطالعات زیباشناختی نامیده نشده باشند. با نگاهی که منسوب به ویتگنشتاین است، یعنی نگاه برآمده از این نظر که معنای یک لغت یا اصطلاح می‌تواند حین کاربردش معین و مشخص شود، می‌توان دامنۀ چنین مطالعاتی را در تاریخ تا دورۀ باستان امتداد بخشید و مبانی نظری و مسائل زیباشناسی را آنجا نیز پی‌جویی کرد.
چالش‌‌هایی که در زیباشناسی مطرح می‌شوند، رنگ‌وبوی فلسفی دارند. هرچند دیدگاه‌های مختلف جامعه‌شناختی، روا‌ن‌شناختی، انسان‌شناختی، نشانه‌شناختی و اخیراً دیدگاه‌های علوم شناختی و اعصاب و دیدگاه‌های سیستمی و اجتماعی برای مطالعۀ آنچه موضوع و نفوذش به مدد تکنولوژی و ارتباطات پیوسته در حال گسترش است، ابزاری روش‌شناختی فراهم کرده و می‌کنند؛ اما از آنجا که فلسفه مهد روش‌شناسی به شمار می‌آید، در همۀ موارد نقش تأثیرگذاری دارد.
از آنجا که این کتاب، بر «نظریۀ زیباشناختی هنر» متمرکز است، بررسی این قسم از نظریه‌هایی بیشتر مدنظر است که ارزش هنر را درون هنر می‌جویند؛ یعنی مدعی هستند که هنر، ارزشی ذاتی و درونی دارد؛ زیرا این مورد، تفاوت دو گفتمان پیشامدرن و مدرن را دربارۀ زیباشناسی آشکارتر می‌کند. غرض اصلی از این آشکارسازی که نیم‌نگاهی به زیباشناسی معاصر را نیز در پی دارد، پرسش از امکان آن است. بر این اساس، پرسش اصلی این است که آیا می‌توان از سه دورۀ متفاوت تحت عنوان قبل و بعد از زیباشناسی (پیشازیباشناسی، زیباشناسی و پسازیباشناسی) سخن گفت؟
برای تأمین این هدف، ساختار اصلی کتاب در قالب دو فصل تنظیم شده است. فصل اول با وام‌گرفتن اصطلاح زیباشناسی از گفتمان دورۀ مدرن، امکان وجود زیباشناسی و مبانی و مسائل آن را در دوران پیشامدرن به بحث می‌گذارد. مطالب این فصل در بخش اول شامل بیان معیارهای زیبایی در گرایش‌های مختلف اندیشمندان پیشامدرن است و در بخش دوم شامل بیان مفهوم و کارکرد هنر و نیز بیان برداشت‌های متفاوت از تجربۀ زیباشناختی و شگردهای آفرینش زیباشناختی است. گفتنی است در قلمرو هنر پیشامدرن، واژۀ آفرینش باید با قید احتیاط به کار رود؛ زیرا آفرینش از نظر یک انسان باستانی و قرون وسطایی، کاری فراانسانی بوده است. یونانیان باستان به خلق از عدم باور نداشتند؛ به همین دلیل کار هنرمند، تقلید و بازنمایی یا واسطه‌ای برای تجلی حقیقت تلقی می‌شد و هنر به جای پیوند با خلاقیت که به آفرینندگی در معنای مدرن اشاره دارد، بیشتر با زیبایی پیوند داشت و از ناحیۀ زیبایی نیز با خیر و حقیقت در ارتباط بود.
مطالب فصل دوم در بخش اول، شامل بیان مهم‌ترین مؤلفه‌های گفتمان زیباشناسی مدرن است؛ از قبیل خیال، نبوغ، خلاقیت و نوآوری. در سایر بخش‌های این فصل بسط‌یافتن نظری این مؤلفه‌ها نزد برخی از متفکران و فیلسوفان تأثیرگذار در این حوزه پی‌جویی شده است. در تمام این موارد بررسی «نظریۀ زیباشناختی هنر» محور اصلی است؛ چراکه این نظریه، عقلانی‌سازی یا مدرن‌سازی نظام هنر را بر عهده داشته است و با این هدف، تلقی جدیدی از تجربۀ زیباشناختی ارائه داده است. در جریان این مطالعه مشخص می‌شود با افول زیباشناسی‌گرایی در معنای خاص که صرفاً ارزش‌های زیباشناختی و هنری را درون هنر می‌جوید، زیباشناسی‌های جدید و قابل تأملی ظهور کرده‌اند یا در حال ظهورند که در انتهای فصل دوم شرح مختصری از موضع آنها تحت عنوان زیباشناسی اکولوژیکی، شبیه‌سازی و رسانه ذکر شده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات