مباحثی در فلسفه منطق و زبان: دلالتشناسی
| مباحثی در فلسفه منطق و زبان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حجتی، سید محمدعلی (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| چاپ | يکم |
| شابک | 0ـ47ـ6331ـ622ـ978 |
| موضوع | دلالت (زبانشناسي) زبان و منطق (ت. ج.) |
| کد کنگره | 2م3ح / 325/5 P |
مباحثی در فلسفه منطق و زبان: دلالتشناسی تألیف سید محمدعلی حجتی، در این کتاب به دلالتشناسی اوصاف معین، اسامی خاص، الفاظ یا اسامی تهی و الفاظ نمایهای پرداخته شده است و هر قسمت زیرشاخههای متعددی دارند.
ساختار
کتاب در پنج فصل تدوین شده است.
گزارش کتاب
فلسفۀ منطق، علمی است که به مباحث فلسفی نشئتگرفته از منطق میپردازد. اگر محور اصلی در منطق را بحث از استدلال یا استنتاج بدانیم، پس فلسفۀ منطق به هر مبحث فلسفی میپردازد که ربطی به استنتاج پیدا کند؛ مثلاً در بررسی استدلال یا استنتاج لازم است از «اعتبار» بحث شود و به دنبال آن بحث «صدق» مقدمات و نتیجه به میان میآید؛ بنابراین پرسش از اینکه اعتبار چیست و تئوریهای صدق چیستند، از مباحث خاص فلسفۀ منطق به شمار میآید.
بعضی از مباحثی که در فلسفۀ منطق بررسی میشوند، در بعضی شاخههای دیگر نیز مانند فلسفۀ زبان یا فلسفۀ تحلیلی موضوع بحث قرار میگیرند.
یکی از مباحث مهم در فلسفۀ منطق، «دلالتشناسی» است. البته این مبحث در فلسفۀ زبان و فلسفۀ تحلیلی نیز مطرح است؛ بنابراین میتوان آن را نقطۀ مشترک این سه شاخۀ علمی دانست. همچنین میتوان این ویژگی را بیانکنندۀ اهمیت ویژۀ آن تلقی کرد. با این وجود ممکن است برای خواننده این پرسش پیش آید که «اگر مثلاً دلالتشناسی از مباحث فلسفۀ زبان است، چرا در فلسفۀ منطق نیز از آن سخن به میان میآید و وجه افتراق آن چیست؟». شاید با مثالی بتوان پاسخ را آشکار کرد؛ همانطور که میدانیم در منطق محمولات، جملهها معمولاً مسورند و در استدلالهایی که از مقدمات مسور تشکیل شدهاند، یکی از قواعد مهمی که به کار میرود، قواعد حذف سور است. در قاعدۀ مثلاً حذف سور کلی باید متغیر را به چیزی که جایگزین آن میشود، تخصیص زد، برای مثال اگر بخواهیم قاعدۀ حذف سور را در جملۀ «هر چیزی فانی است» به کار بریم، لازم است لفظ «چیز» که متغیر است با اسم یا صفت یا لفظی دیگر جایگزین شود و مثلاً گفته شود «سقراط فانی است». همین جا این سؤال معطوف به فلسفۀ منطق ظاهر میشود که «چه الفاظی میتوانند جایگزین آن متغیر شوند؟» و اگر پاسخ مثلاً این باشد که نام خاص یکی از انتخابهاست، در این صورت این سؤال پیش میآید که «نام خاص چیست و دلالتش چگونه است و...».
در فلسفهٔ منطق و فلسفهٔ زبان مباحث مهم و مختلفی مورد بحث قرار گرفته است. بحث دلالتشناسی (یا سمانتیک) یکی از مباحث بسیار مهمّ مشترک در هر دو فلسفه است؛ محور اصلی، رابطهٔ الفاظ و معانی و مدلولهای آنهاست.
بنابراین مبحث دلالتشناسی نامهای خاص که یکی از مباحث مهم در فلسفۀ منطق است به میان کشیده میشود؛ ازاینرو چارهای جز این نیست که مبحث دلالتشناسی انواع کلمات در فلسفۀ منطق محل بحث باشد. در این میان بعضی الفاظ در نزد فلاسفۀ منطقدان اهمیت بیشتری دارند و موضوع بحث و بررسی قرار گرفتهاند. بنابراین در این کتاب به دلالتشناسی اوصاف معین، اسامی خاص، الفاظ یا اسامی تهی و الفاظ نمایهای پرداخته شده است و هر قسمت زیرشاخههای متعددی دارند.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات