كتاب الصدق أو الطريق السالمة
| کتاب الصدق، أو، الطریق السالمة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابوسعید خراز، احمد بن عیسی (نویسنده) ابراهیم، عبدالمنعم خلیل (حاشيه نويس) |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1421 ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب الصدق أو الطريق السالمة اثر ابوسعيد احمد بن عيسى خراز بغدادى، با تحقيق عبدالمنعم خليل ابراهيم، كتاب تعليمى كوچكى است، به زبان عربى، براى مبتديان كه يكى از عارفان قرن سوم، تعاليم زاهدانه رايج در زمان خود را درباره چند مفهوم اساسى از قبيل صدق، اخلاص و صبر و... با استنادات قرآنى مطرح كرده است.
ساختار
كتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در شانزده باب، تنظيم شده است.
نویسنده با استفاده از آيات و روايات فراوان، به توضيح و تشريح مفاهيم اخلاقى پرداخته است.
اين اثر با حجم اندك خود، منبع قابل توجهى براى داستان‌هاى تاريخ اسلام و احاديث نبوى و قدسى محسوب مى‌شود.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، زندگى‌نامه مختصرى از نویسنده ارائه شده است.[۱]
در ابتداى كتاب، به سؤالات و جواب‌هايى كه نویسنده از برخى علما، در مورد صدق پرسيده و پاسخ شنيده، اشاره شده است. در ادامه، به اين نكته اشاره شده است كه سالك راهى حق، نياز به شناخت سه اصل و عمل به آن‌ها دارد كه عبارتند از اخلاص، صدق و صبر.[۲]
باب اول، پيرامون صدق در اخلاص مى‌باشد. نویسنده در ابتداى اين باب، به آيه شريفه «فمن كان يرجوا لقاء ربه فليعمل عملا صالحا و لا يشرك بعبادة ربه احدا» (كهف/ 110) اشاره نموده و سپس، به شرح آن پرداخته است.[۳]
در باب دوم، به صدق در صبر، پرداخته شده است. صبر، داراى معانى ظاهرى و باطنى مى‌باشد. معانى ظاهرى آن، عبارتند از:
- صبر بر اداى فرايض الهى در هر حالتى از شدت و رخاء، عافيت و بلا و ميل و كراهت؛
- صبر بر مناهى الهى و منع نفس از هر چيزى كه نفس، بدان مايل بوده، ولى رضاى الهى در آن نيست؛
- صبر بر نوافل و اعمال نيكى كه باعث قرب انسان به خداوند مى‌شود.[۴]
در باب سوم، معناى صدق تشريح شده است. نویسنده بر اين باور است كه صدق، معانى فراوانى داشته و اولين مرتبه آن، صدق عبددر توبه و بازگشت به سوى خداوند با توبه نصوح است.[۵]
در باب چهارم، از معرفت نفس، سخن به ميان آمده است. در روايتى از رسول‌الله كه در اين باب بدان اشاره شده، نفس آدمى، دشمن‌ترين دشمن او، معرفى گرديده است[۶]
شناخت ابليس و دشمنى او، در باب پنجم، توضيح داده شده و نویسنده از حضور او در تمامى حالات آدمى، اعمم از سكوت، كلام، نماز، روزه، بذل، منع، سفر، حضر، نظر، چشم‌پوشى، كسل، نشاط، خنده، گريه، خفاء، علانيت، حزن، فرح، صحت، بيمارى، علم، جهل، حركت، سكون و... و لزوم برحذر بودن از او، تذكر داده است[۷]
در باب ششم، از صدق در ورع و تقيه، سخن به ميان آمده است. صدق در ورع، خروج از هر شبهه و ترك هر امرى است كه بر انسان، مشتبه مى‌باشد[۸]
در باب هفتم، به صدق در حلال و رعايت آن در تمامى امور انسان، از جمله در طعام، لباس مسكن پرداخته شده است. در رواتى در اين باب، حضرت على(ع) در پاسخ به اين سؤال كسى كه از او خواسته بود تا دنيا را توصيف كند، فرمودند: «در حلال آن حساب، و در حرامش، عقاب هست»[۹]
صدق در زهد و کیفیت و ماهيت آن؛ توكل بر خدا؛ خوف از خدا؛ حيا از خدا؛ شناخت نعمت‌هاى خداوند؛ محبت؛ رضايت از خدا؛ شوق به سوى خدا و انس به خداوند با ذكر و قرب به او، عنوان ساير ابواب كتاب مى‌باشد.
وضعيت كتاب
در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع[۱۰] به تشريح و توضيح برخى از لغات[۱۱] و تعريف اعلام مذكور در متن، پرداخته است[۱۲]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.