كتاب التكملة في تاريخ أمارتي البراكنة و الترارزة
| کتاب التکملة في تاريخ أمارتي البراکنة و الترارزة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | احمد بن حسن (محقق) علوی، محمدفال بن بابه (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | نصوص من التاریخ الموریتانی |
| ناشر | المؤسسة الوطنیة للترجمة و التحقیق و الدراسات «بیت الحکمة» |
| مکان نشر | تونس - |
| سال نشر | 1986 م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب التكملة في تاريخ أمارتي البراكنة و الترارزة تأليف محمد فال بن بابه العلوى (1265-1349ق)، تاريخ دو امارت از كشور موريتانى به زبان عربى مى‌باشد كه به زبان عربى نوشته شده است.
ساختار
كتاب مشتمل بر دو مقدمه از ناشر و محقق، جناب احمد ولد حسن مى‌باشد.
متن كتاب، فاقد هرگونه تقسيم‌بندى خاصى بوده و داراى حجم بسيار مختصرى است.
مؤلف در بيان مطالب، از اشعار عربى استفاده نموده است.
اين اثر در حقيقت، ادامه مطالب كتابى است كه دوست مؤلف، آقاى محمد بن شيخ سيديا (متولد 1342ق) پيرامون تاريخ امارات موريتانى قبل از استعمار، تأليف كرده است. مؤلف، مطالب خود را با آخرين جمله كتاب شيخ سيديا آغاز كرده است.[۱]
گزارش محتوا
محقق در مقدمه مطالب مهم و مفيدى پيرامون كتاب و موضوع آن، مؤلف، نسخ مختلف، مصادر، مصادر مكتوبه و روش تحقيق كتاب بيان كرده است.[۲]
محقق در ابتداى مقدمه، از عبارت «بلاد شنقيط» استفاده نموده است. «شنقيط» نام سرزمين قديم موريتانى قبل از استعمار فرانسه بوده است[۳]
متن كتاب، تاريخى مختصر از دو امارات كشور موريتانى را بيان كرده كه شامل امارت براكنه و امارت ترارزه، قبل استعمار است و در آن اسامى و سال وفات امراء، ملوك، مشاهير و علماء و وقايع سياسى و نظامى اين دو امارت مى‌شود.
مؤلف، مطالب خود را با يكى از طوايف «مغافره» آغاز نموده است. «مغافره»، مجموعه‌اى از قبائلى است كه به مغفر بن اودى بن حسان، نسبت داده شده‌اند[۴]
وى در ادامه به بيان اسامى ملوكى پرداخته كه در اين سرزمين بوده‌اند. اسامى برخى از اين افراد عبارت است از: محمد لحبيب بن اعمر بن مختار؛ محمد بوعلنه بن مسعود؛ محمد بن موسى بن تروز؛ داوود ابن عمران؛ محمد بن يدالى ديمانى.
نویسنده، پس از ذكر احوالى مختصر از امرا و بزرگان طوايف مغافره، به بررسى امارت «براكنه» پرداخته است. براكنه را به «بركنّى بن هدّاج» نسبت داده‌اند. اين امارات جزء مغافره بوده و در جنوب موريتانى واقع شده است.[۵]
مؤلف، امراء اين امارت را به ترتيب نام برده و سال وفات هر كدام را بيان نموده است. اسامى ذكر شده اميران عبارت است از: مختار بن آغريش؛ محمد بن مختار بن آغريش؛ على بن مختار آغريش؛ احمدّو الاول بن سيد اعلى؛ مختار بن سيدى؛ محمد بن سيدى و سيد اعلى بن احمدّو الاول. وى وقايعى مانند جنگ، فتح سرزمين‌ها، پيروزى‌ها، قتل‌ها و... را كه در زمان اين اميران رخ داده، به اختصار شرح داده است.[۶]
بخش ديگر مطالب، در مورد امارت «ترارزه» است. نویسنده در اين بخش، ذكر نموده كه اولين امير معروف اين سرزمين كه آن را به دست آورد و بر اين امارات حكمرانى نمود، «احمد بن دامان» بوده است. وى شش برادر داشت ولى پس از او، پسرش هدّى به اميرى رسيد.[۷]
وى اسامى ملوك و اميران اين سرزمين و وقايع مهم دوران هر يك را بيان نموده كه اسامى برخى از امراى آن، عبارت است از: اعمر بن احمد بن دامان، محمد بن قاضى، عبدالله بن محمد بن حبيب؛ محمد بن مختار؛ مصطفى ابن خالد ديمانى.
نویسنده مشخصاتى از وضعييت جغرافيايى و تاريخى اين دو امارات بيان نكرده و فقط به ذكر اسامى و وقايعى مانند جنگ و خونريزى اكتفا نموده است. لذا شناسايى دقيق اين دو امارات با توجه به مطالب و مباحث درون كتاب امكان ندارد.
در پايان سه نمودار مختلف از شجره اميران و ملوك آورده شده است[۸]اين نمودارها به اين ترتيب است:
- نمودارى از شجره حسان و اسامى قبائل آن‌ها؛
- شجره امراء از اولاد سيد بن محمد بن عبدالله از ابتداى امارت تا زمان استعمار؛
- شجره امراء ترارزه از ابتداى امارت تا زمان استعمار.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب و موضوعات، اعلام، قبائل، عشيره‌ها، دسته‌ها، اماكن، معركه‌ها و جنگ‌ها در پايان كتاب بيان شده است.
محقق، توضيحات را به صورت مفصل در پاورقى بيان نموده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.