قمی، محمدتقی
| محمدتقی قمی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | محمدتقی قمی |
| نامهای دیگر | علامه قمی، شیخ محمدتقی قمی |
| نام پدر | شیخ احمد قمی |
| ولادت | ۱۲۸۹ شمسی / ۱۹۱۰ میلادی |
| محل تولد | قم، ایران |
| محل زندگی | قم، تهران، مصر (قاهره)، پاریس |
| رحلت | ۱۳۶۹ شمسی / ۱۹۹۰ میلادی |
| مدفن | امامزاده عبدالله، شهر ری |
| طول عمر | ۸۰ سال |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه دوازده امامی |
| پیشه | روحانی، مصلح، وحدتگرای اسلامی |
| منصب | مؤسس و فعال ارشد دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه |
| اطلاعات علمی | |
| علایق پژوهشی | تقریب مذاهب اسلامی، فقه، کلام |
| برخی آثار | مشارکت در تأسیس مجله «رسالة الاسلام» |
شیخ محمدتقی قمی (۱۲۸۹-۱۳۶۹ ش)، معروف به علامه قمی، روحانی مصلح، وحدتگرا و بنیانگذار «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» در قاهره است. تلاشهای او به صدور فتواهای تاریخی از سوی علمای الازهر، مبنی بر جواز عمل به مذهب جعفری (شیعه اثنیعشری) انجامید.
ولادت
محمدتقی قمی در سال ۱۲۸۹ شمسی (۱۹۱۰ میلادی) در شهر قم در خانوادهای اهل علم و تقوا به دنیا آمد. پدرش، شیخ احمد قمی، از عالمان و قضات برجسته تهران بود. وی از همان کودکی در فضایی معنوی پرورش یافت و استعداد فوقالعادهای در فهم و پاسخ به مسائل دینی از خود نشان میداد.[۱][۲]
تحصیلات
تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تهران گذراند و در این مسیر، قرآن را حفظ و زبان و ادبیات عربی را فراگرفت. سپس وارد مدرسه عالی ادبیات شد و همزمان به تحصیل علوم دینی پرداخت. او علاوه بر فارسی و عربی، با زبانهای فرانسه و انگلیسی نیز آشنا شد و این تسلط زبانی، دسترسی او به منابع گسترده و ارتباط با اندیشمندان مختلف را ممکن ساخت. دروس فقه، اصول، کلام و سایر علوم اسلامی را نزد استادان متخصص آن زمان آموخت.[۳]
فعالیتها
انگیزه و آغاز حرکت تقریبی: حادثه اعدام یک زائر ایرانی در مکه به اتهام ناروای «اهانت به کعبه» (به دلیل جهل زائر به زبان عربی و سوءتفاهم پیش آمده)، روح حساس محمدتقی قمی را سخت آزرد و او را مصمم به انجام کاری اساسی برای زدودن کینهها و اختلافات بین مسلمانان نمود.[۴]
هجرت به مصر: وی در سال ۱۳۱۷ شمسی (۱۹۳۸ میلادی) در ۲۷ سالگی، مصر را به عنوان پایگاه اصلی فعالیت خود انتخاب کرد. ابتدا برای یادگیری کامل زبان عربی به لبنان رفت و سپس به قاهره عزیمت نمود. در قاهره با شیخ محمدمصطفی المراغی، شیخ الازهر، دیدار کرد و طرح خود برای تقریب مذاهب را با او در میان گذاشت.[۵]
تأسیس دارالتقریب: پس از بازگشت موقت به ایران در دوران جنگ جهانی دوم و جلب حمایت معنوی و مالی آیتالله سید حسین بروجردی، در سال ۱۳۲۵ شمسی (۱۹۴۷ میلادی) با همکاری جمعی از علمای بزرگ الازهر مانند شیخ عبدالمجید سلیم، شیخ محمود شلتوت و شیخ مصطفی عبدالرزاق، «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» را در قاهره تأسیس کرد. این نهاد، کانون گفتوگوی علمی و فرهنگی بین علمای شیعه و سنی شد.[۶][۷]
مجله رسالة الاسلام: دو سال پس از تأسیس دارالتقریب، در سال ۱۳۲۷ شمسی (۱۹۴۹ میلادی)، مجله «رسالة الاسلام» به مدیرمسئولی شیخ عبدالعزیز عیسی بهعنوان ارگان این مجموعه آغاز به کار کرد که به مدت ۲۴ سال منتشر شد.[۸]
فتوای تاریخی الازهر: مهمترین ثمره ملموس تلاشهای قمی و همکارانش، صدور فتاوای تاریخی از سوی مراجع عالی الازهر بود. نخست شیخ عبدالمجید سلیم و سپس به طور رسمیتر، شیخ محمود شلتوت (رئیس دانشگاه الازهر) در سال ۱۳۳۹ شمسی (۱۹۶۰ میلادی) فتوای جواز عمل به مذهب جعفری (شیعه اثنیعشری) را صادر کردند. این فتوا نقطه عطفی در روابط مذاهب اسلامی محسوب میشود.[۹]
سجایای اخلاقی: او از گشودگی و وسعت نظر،[۱۰] صلابت در مواضع اصولی،[۱۱] سادهزیستی[۱۲]، پاکدامنی[۱۳]، اندیشه متعادل[۱۴] و استقلال عمل[۱۵] برخوردار بود. این ویژگیها در موفقیت مأموریت دشوار او بسیار مؤثر بودند.
وفات
محمدتقی قمی در ۱۶ شهریور ۱۳۶۹ شمسی (۱۹۹۰ میلادی) در حالی که قصد داشت برای احیای فعالیتهای دارالتقریب مجدداً به مصر سفر کند، در پاریس بر اثر تصادف با یک ماشین باری درگذشت.[۱۶] برخی مرگ وی را مشکوک دانستهاند. پیکر او به ایران انتقال یافت و در ۱۸ شهریور ۱۳۶۹ در حرم امامزاده عبدالله در شهر ری به خاک سپرده شد.[۱۷][۱۸]
آثار و اندیشهها
افکار قمی عمدتاً در مقالات مجله «رسالة الاسلام» منعکس است. محور اصلی اندیشه او، اتحاد فرهنگی مسلمانان از طریق گفتوگوی علمی و شناخت متقابل مذاهب بود.[۱۹] او معتقد بود اختلاف در فروع، نباید منجر به قطع رابطه و تکفیر شود.[۲۰] وی بر این باور بود که مسلمانان باید در اصول مشترک (مانند توحید، نبوت، معاد) متحد باشند و در موارد اختلافی، با حقیقتجویی به دنبال نقاط مشترک باشند یا یکدیگر را معذور بدارند.[۲۱] [۲۲] او همچنین معتقد بود که نامهای «شیعه» و «سنی» نمیتواند مانع وحدت باشد، زیرا همه مسلمانان دوستدار اهل بیت پیامبر(ص) و پیرو سنت اویند.
پانويس
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۲۹
- ↑ ر.ک: محمد تقی قمی، پژوهشگاه مطالعات تقریبی
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۳۰
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۳۰-۳۱
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۳۲
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۳۳
- ↑ ر.ک: محمد تقی قمی، پژوهشگاه مطالعات تقریبی
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۳۴
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۳۴-۳۵
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۳۹
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۴۰
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۴۲
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۴۳
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۴۴
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۴۶
- ↑ ر.ک: آذرشب، محمدعلی، ص۱۷۶
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۵۲-۵۳
- ↑ ر.ک: محمد تقی قمی، پژوهشگاه مطالعات تقریبی
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۶۶
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۲۵
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۲۵
- ↑ ر.ک: خسروشاهی، هادی، ص۴۷
منابع مقاله
- خسروشاهی، هادی، مقدمه کتاب سرگذشت تقریب یک فرهنگ، یک ملت تألیف محمدتقی قمی، مترجم محمد مقدس، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، معاونت فرهنگی، ۱۳۸۹.
- آذرشب، محمدعلی، پیشینه تقریب، مترجم رضا حمیدی، تهران: مجمع جهانی تقريب مذاهب اسلامی. معاونت فرهنگی، ۱۳۹۱ش
- پژوهشگاه مطالعات تقریبی