قطرۀ دریای همت: گزیده‌ای کلیات طالب‌علی لکهنویی متخلص به «عیشی»
| قطرۀ دریای همت | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | لکهنویی، طالب‌علی (نویسنده) مدرس، امیرحسین (مصحح) |
| ناشر | نیستان هنر |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۴۰۲ |
| شابک | 2ـ00ـ8044ـ622ـ978 |
| موضوع | شعر فارسی - قرن ۱۳ق.,شعر فارسی - قرن ۱۳ق. - تا‌ریخ و نقد |
| کد کنگره | PIR ۷۲۴۷/ق۱۶ ۱۴۰۲ |
قطرۀ دریای همت: گزیده‌ای کلیات طالب‌علی لکهنویی متخلص به «عیشی» تألیف طالب‌علی لکهنویی، مصحح امیرحسین مدرس، در این کتاب گزیده‌ای از قصاید و مثنویات و قطعات و ترکیب‌بندهای عیشی آورده شده و رباعیات، دو تضمین، مفردات و غزلیات فارسی او به‌تمامی آورده شده است.
گزارش کتاب
میان‌طالب‌علی‌خان فرزند میان‌علی‌بخش در سال 1197 قمری در لکهنو متولد شد. پدرش نیز شاعر و نویسنده و از نزدیکان الماس‌علی‌خان، خواجه‌سرای بارگاه آصف‌الدوله بهادر بود. طالب‌علی عیشی نزد «میرزا محمدحسین قتیل لاهوری» شاگردی کرد و به فارسی و هندی شعر می‌سرود و در نثرنویسی نیز مهارت داشت. قتیل لاهوری هنگام مرگ طالب‌علی را جانشین خود در شعر و ادب معرفی کرد. به گواهی مدایحی که در خصوص ائمۀ اطهار سروده، مذهب شیعۀ اثنی‌عشری داشته است. وفات عیشی را سال 1240 قمری، در 43 سالگی بر اثر طاعون ثبت کرده‌اند.
کلیات عیشی شامل مدایح و قطعات، مثنوی‌هایی در وصف شکار نواب سعادت‌علی‌خان، جنگ فیلان، در بزم، چهار دوست (داستان نجار و خیاط و زرگر و عابد که با یکدیگر دوست بودند)، جنگ‌نامۀ رستم‌الملک (ممدوح عیشی)، در اخلاق، در ذکر معجزۀ حضرت علی(ع)، قصاید، غزلیات و رباعیات به زبان فارسی و هندی است. نمونه‌ای از اشعارش در تذکره‌های «صبح گلشن»، «خوش معرکۀ زیبا» و «ریاض الفصحا» آمده است.
عیشی آثار شاعران سبک هندی را به‌خوبی مطالعه کرده و به صائب تبریزی و کلیم کاشانی ارادت داشت و غزل‌هایی را نیز در استقبال از آثار این دو شاعر بزرگ سروده است؛ البته نثرش مصنوع و متکلف است. برخی از خصوصیات زبان شعری او چنین است: در شعر او ترکیبات طرز هندی فراوان یافت می‌شود، کلام او خالی از اندیشۀ عرفانی نیست و نیز سرشار از کنایات و تناسبات و تشبیهات و استعارات است. همچنین اصطلاحات فلسفی و اصطلاحات طبی و نجومی و موسیقایی در شعر او دیده می‌شود.
عیشی در غزل‌های خود معنا را بر لفظ برتری داده است. غزل‌های او نوعاً ساده و روان و دلنشین و دارای ابیاتی دلپذیر و زیباست؛ اما گاهی پیچیدگی‌هایی هرچند اندک متأثر از طرز هندی دارد.
رباعیات او دلنشین و زلال و بدون پیچیدگی است. با مطالعۀ رباعیاتی که در خصوص واقعۀ کربلا سروده، چنین به نظر می‌رسد که در آنها برای خوانش در مجالس سوگواری حضرت اباعبدالله(ع) استفاده می‌شده است.
در این کتاب گزیده‌ای از قصاید و مثنویات و قطعات و ترکیب‌بندهای عیشی آورده شده و رباعیات، دو تضمین، مفردات و غزلیات فارسی او به‌تمامی آورده شده است.
کار تصحیح از روی دو نسخه انجام شده است که به دلیل بدخطی و مبهم‌نویسی بسیاری از واژگان در یکی از دو نسخه، دو شیوۀ التقاطی و بینابین برای تصحیح انتخاب شده است. نسخه‌های این کتاب در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی و مرکز بین‌المللی میکروفیلم نور دهلی نو نگهداری می‌شود.[۱]
پانويس