قرة عین الشهود و مرآة عرائس معانی الغیب و الوجود
| قرة عین الشهود و مرآة عرائس معانی الغیب و الوجود | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بسنوی، عبدالله بن محمد (نویسنده)
ابن عربی، محمد بن علی (نویسنده) مزیدی، احمد فرید (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | التائيه. شرح |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 2010م. |
| چاپ | چاپ يکم |
| موضوع | ابن عربي، محمد بن علي، 560 - 638ق. التائيه - نقد و تفسير عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف2 ق402 / 283 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
قرة عین الشهود و مرآة عرائس معانی الغیب و الوجود، شرح قصیده تائیه محیی‌الدین ابن عربی(متوفی 638ق) به قلم عبدالله عبدی بن محمد بسنوی (متوفی 1045ق) است. تحقیق و حواشی کتاب به همت احمد فرید مزیدی به انجام رسیده است.
ساختار
کتاب مشتمل بر مقدمه محقق، مقدمه شارح (در نه فلک) و شرح 545 بیت به زبان عربی است.
شارح پس از ذکر هر بیت با کلمه «أی» معنا و مفهوم کلی بیت را ذکر کرده است. سپس به تبیین معانی الفاظ و واژگان پرداخته است.
گزارش محتوا
این کتاب شرح قصیده بزرگی، معروف به «تائیه محیی‌الدین بن عربی» است که علامه عبدالله بسنوی اقدام به شرح آن کرده است. تألیفات بسنوی به لحاظ خاستگاه و موضوع بسیار ویژه و دارای معانی ارزشمند و مفیدی هستند[۱].
محمد غزالی (متوفی 505ق)، عبدالقادر گیلانی (متوفی 561ق)، عمر بن فارض (متوفی 632ق)، حسن سنجاری (متوفی 638ق)، ابراهیم دسوقی (متوفی 676ق) و عز عبدالسلام مقدسی (متوفی 678ق) از دیگر کسانی هستند که قصاید تائیه سروده‌اند[۲]
سبب شرح کتاب آن‌گونه که شارح گفته به درخواست یکی از فرزندان ابن عربی بوده است: روزی یکی از فرزندان ابن عربی «قصیده تائیه» را نزد من آورد و از من با دوستی و صداقت درخواست کرد که آن [کتاب] را شرح کنم...[۳].
محقق کتاب، احمد فرید مزیدی نیز خود را دوستدار ابن عربی و او را استاد و سرور خود می‌داند. نسبت به آثار علامه بسنوی نیز که شیفته آثار ابن عربی بوده و هر کس را که شیوه ابن عربی را پی گرفته، مشتاق است.[۴].
محقق در ادامه مقدمه، به شرح‌حال ابن عربی، مناقب و جایگاه رفیع علمی او اشاره کرده است. وی آثار ابن عربی را بالغ بر پانصد اثر دانسته[۵]. و به برخی از آثار او در زمینه تفسیر، حدیث، اصول و عرفان اشاره کرده است. البته تمام آثار ابن عربی به دست ما نرسیده و نمی‌دانیم که در زمان حیات یا بعد از وفاتش از بین رفته است. [۶]
در ادامه، بسیار مختصر به شرح‌حال شارح، محقق، فقیه و اصولی عبدالله بسنوی (متوفی 1054ق) و تعدادی از آثار او اشاره شده است[۷].
مقدمه شارح مشتمل بر نه فلک است. مباحثی چون غیب مطلق، تعین اول، الوهیت، حقیقت کلیه کامله محمدیه و سیر انسانی به عالم غیب مطرح شده است.[۸]
شارح، توحید را فلک جامع همه افلاک می‌داند که به‌وسیله آن بیشتر اسرار ابیات در این قصیده کشف می‌شود: بدان که حضرت الوهیت، جامع همه اسماء الهی و متضمن همه مظاهر خلقت است. هیچ صورتی از صور علویه اسمائیه و صور علویه روحیه و صور سلفیه خلقیه متعین نمی‌شود، مگر اینکه به‌وسیله آن احاطه شده و از آن و در آن تجلی یابد[۹].
شارح در اولین فصل کتاب، قصد الهی از ایجاد خلق و فتح خزائن غیب را معرفت ربانی و عبادت ذاتی وجود نسبت به خلایق دانسته است.[۱۰]
وی از گرایش به علوم پست و قوانین فلسفی که فلاسفه و عقلاء مسلمان و غیرمسلمان ایجاد کرده‌اند، برحذر داشته است؛ چراکه این علوم به دقت عقلی و فکر عادی حاصل شده است و با وجود در امان ماندن از انحرافات و تغییرات طبیعی، در ادراک امور به همان‌گونه که هستند مستقل نیستند. وگرنه عقول از وحی الهی و القاء روحی و شرایع الهی و اخبار وارده بر زبان پیامبران بی‌نیاز بود.[۱۱]
شرح قصیده ابن عربی آن‌گونه که خود بسنوی گفته در کشور قسطنطنیه که تحت سلطه اجانب بوده انجام شده است.[۱۲]
در این قصیده ابن عربی از کیفیت سلوک الی الله و رسیدن به خداوند و تنزیه خداوند از توصیفات بشری و طهارت از آلودگی از نظر به کثرت وجودی به تجلیات الهی و... خبر می‌دهد[۱۳].
به اعتقاد شارح وصول به الوهیت و ورود به شعله ذات احدیت تنها با اعمال صالحه و اخلاق روحانی برای عبد متصور است آن‌گونه که در آیه شریفه «الیه یصعد الکلم الطیب و العمل الصالح یرفعه» چنین آمده است. [۱۴]
کتاب با شرح این بیت از ابن عربی به پایان آمده است:
| و طالب غیر الله فی الارض کلها | کطالب ماء من سراب بقیعة |
شارح در معنای این بیت می‌نویسد: و طالب غیر خداوند در سرزمین مراتب وجود مانند طالب آب از سرابی خشک است که هر چه بیشتر طلب می‌کند، خستگی‌اش بیشتر می‌شود و آبی به‌دست نمی‌آورد. این اشاره‌ای به این است که جوینده باید چیزی که وجود ندارد و نمی‌یابد را طلب نکند، بلکه وجود حقی را که آن را خواهد یافت طلب کند.[۱۵].
وضعیت کتاب
فهرست مصادر و مراجع و فهرست مطالب کتاب در انتهای آن ذکر شده است.
در پاورقی‌های کتاب توضیحات گاه مفصلی از دیگر منابع ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- کیالی، عاصم ابراهیم، الحقائق الالهیة فی تائیات الصوفیة، بیروت، دارالکتب العلمیة، الطبعة الاولی، 2007م.