فقها و اصولیان تأثیرگذار شیعه
فقها و اصولیان تأثیرگذار شیعه، اثر مسعود امامی (معاصر)، پیرامون تاریخ فقه و اصول شیعه و نقش برجسته فقها و اصولیان در این عرصه است و به بررسی آثار، زندگی و دیدگاههای فقهای تأثیرگذار شیعه در قرون مختلف میپردازد.
| فقها و اصولیان تاثیر گذار شیعه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | امامی، مسعود (نويسنده)
کنگره بینالمللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی. گروه علمی فقه و اصول (زير نظر) مکارم شیرازی، ناصر ( اشراف) |
| ناشر | انتشارات امام علی بن ابی طالب (علیه السلام) |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1397ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-533-275-2 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
این اثر، شامل چند مقدمه از جمله مقدمه آیتالله مکارم شیرازی و بدنه اصلی کتاب (در چهارده فصل) است.
گزارش محتوا
محتوای کتاب بر ریشهیابی و گسترش دانش فقه و اصول در میان شیعیان تمرکز دارد.
- فصل اول، به شرح جامع شیوههای نگارش فقه و اصول شیعه اختصاص دارد. این فصل، قالبهای فقهی متنوعی مانند فقه منصوص، فقه مأثور، فقه تفریعی، فقه استدلالی و همچنین شیوههایی چون نگارش رساله عملیه و قواعد فقهی را معرفی میکند.
نویسنده با معرفی شیوههای نگارش فقه و اصول شیعه، نشان میدهد که این علم در طول تاریخ خود تنوع گستردهای داشته است. در این بررسی، تأکید میشود که فقه استدلالی که متکی بر کتاب، سنت، اجماع و عقل است، در خدمت علم فقه قرار میگیرد. نویسنده همچنین به رسالههای عملیه اشاره میکند که برای رجوع عموم مکلفان و بیان واجبات و محرمات تنظیم شدهاند[۱].
- فصل دوم (عصر حضور معصومان): در این فصل، در دو بخش، «فقیهان و اصولیان شیعه در عصر حضور» و «آثار فقهی و اصولی شیعه در عصر حضور» معرفی میشوند. نویسنده، آثار مزبور را در دو بخش آثار روایی و آثار غیر روایی مورد کاوش قرار میدهد[۲].
- از فصل سوم تا فصل چهاردهم، فقها و اصولیان مهم شیعه بهترتیب قرون (از قرون سوم و چهارم تا قرن پانزدهم هجری) معرفی میشوند و خلاصهای از زندگینامه، استادان، شاگردان و آثار مهم ایشان ارائه میگردد[۳].
از جمله مباحث مطرحشده در این فصول، این است که در دوران آغازین، نگارشهای فقهی و اصولی شیعه عمدتاً بر محور روایات متمرکز بوده و آثار روایی بزرگی همچون کتب اربعه، تدوین شدند که میراث غنی اهلبیت را حفظ کردند. پس از عصر غیبت، تلاش فقها برای جمعآوری روایات پراکنده و تنظیم اصول و مصطلحات فقهی آغاز شد. این تلاشها در نهایت به ظهور فقهای برجستهای مانند شیخ مفید (م ۴۱۳ق)، سید مرتضی (م ۴۳۶ق) و شیخ طوسی (م ۴۶۰ق) در قرن پنجم هجری انجامید که پایههای مستحکم فقه استدلالی شیعه را بنا نهادند. سید مرتضی در کتابهایی چون «الانتصار» و «الذريعة إلی أصول الشريعة»، از دیدگاههای فقهی شیعه دفاع کرد و اصول استدلالی خود را تبیین نمود.
بخشی از محتوای کتاب که به دلیل اهمیت تاریخی و روششناختی قابل توجه است، به معرفی شیخ صدوق و کتاب «منلايحضرهالفقيه» میپردازد: ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه (م ۳۸۱ق)، معروف به شیخ صدوق، یکی از بزرگترین و مشهورترین علمای قم در عصر خود بود. او برای خدمت بزرگ به مکتب اهلبیت(ع) و ترویج احادیث، تلاش فراوان کرد[۴]. کتاب «منلايحضرهالفقيه»، یکی از ارزشمندترین آثار فقهی در تاریخ فقه شیعه و یکی از کتب اربعه بشمار میرود. شیخ صدوق این کتاب را به درخواست یکی از دوستانش به نام ابوعبدالله معروف به «نعمت» نوشت؛ تا خلاصهای از احکام مقدس اسلام (واجبات و محرمات) برای رجوع عموم مکلفان فراهم آید. روش نگارش شیخ صدوق در این کتاب کاملاً روایی است؛ به این معنا که او تنها به نقل روایات پرداخته و به استدلالهای رایج فقهی یا کلامی در آن زمان نپرداخته است. محتوای کتاب خلاصهای است که شامل بیان احکام شرعی عملی و شرایع اسلام میشود و صرفاً بر نقل روایات معصومین(ع) متمرکز بوده است[۵].
پانویس
منابع مقاله
متن کتاب.