فراز و فرود نهاد علوم انسانی در ایران (دوره پهلوی)

فراز و فرود نهاد علوم انسانی در ایران (دوره پهلوی)
پدیدآوران	آقا محمدی، ابراهیم (نویسنده) اکبری، مریم (نویسنده)
ناشر	دانشگاه اراک
مکان نشر	اراک
سال نشر	۱۳۹۷ش
شابک	‎0-13-7731-600-978
کد کنگره	‏

فراز و فرود نهاد علوم انسانی در ایران (دوره پهلوی) تألیف ابراهیم آقا محمدی - مریم اکبری؛ مسئله‌ی اساسی در این پژوهش بررسی پیدایش نهاد علوم انسانی به عنوان یکی از نهادهای اصلی آموزش عالی و همچنین تحلیل تحولات آن در فضای ایران معاصر است که جلد نخست از زمان تأسیس دانشگاه تا انقلاب فرهنگی را شامل می‌شود و جلد دوم، تحولات پس از وقوع انقلاب فرهنگی تا زمان حاضر را دربر می‌گیرد و در این کتاب علاوه بر پرداختن به تاریخچه و زمینه‌های آموزش عالی و علوم انسانی در ایران، نحوه‌ی تأسیس دانشگاه به عنوان مهم‌ترین نهاد تولید علم در ایران معاصر بررسی شده و همچنین به تحولات دوره پهلوی، تغییرات رشته‌ها و دوره‌های علوم انسانی و فراز و فرودهای این نهاد اشاره شده است.

ساختار

این تحقیق مشتمل بر چهار بخش است:

بخش نخست: نهاد گرایی و تحلیل علوم انسانی - در این بخش اول به تعاریف نهاد و چگونگی پیدایش نهادها و همچنین جایگاه نهاد در علوم انسانی و اجتماعی پرداخته می‌شود و در ضمن ویژگی‌ها، ارکان و کارکرد نهاد بررسی می‌گردد.

بخش دوم: تاریخچه و زمینه‌های آموزش عالی و علوم انسانی در ایران - این بخش شامل تاریخچه و زمینه‌های آموزش عالی و علوم انسانی در ایران است، که به هر مبحث به صورت جداگانه پرداخته می‌شود.

بخش سوم: فراز و فرود علوم انسانی در دوره پهلوی اول - این بخش خود شامل چهار فصل است و در آن به تحولات علوم انسانی در مراکز آموزش عالی در دوره‌ی پهلوی اول پرداخته می‌شود و در این راستا ساختار، دوره‌ها و رشته‌های این مراکز مورد بررسی قرار می‌گیرد و در پایان بخش نیز تأثیر غرب بر روند این تحولات بررسی می‌گردد که البته حجم این فصل به دلیل کمبود منابع نسبت به سایر فصل‌ها کمتر است و از طرفی هم حذف این فصل سبب بی پاسخ ماندن برخی سؤالات در این زمینه و در نتیجه ناقص ماندن بخش مذکور می‌گشت.

بخش چهارم: فراز و فرود علوم انسانی در دوره پهلوی دوم - در این بخش نیز همان روند بخش سوم البته این بار در دوره پهلوی دوم صورت می‌پذیرد و تحولات این دوره نیز طی چهار فصل مورد بررسی قرار می‌گیرد.

گزارش محتوا

دوره پهلوی (1357-1304) به علت بروز تحولات و دگرگونی‌های گسترده در ساختار اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و فرهنگی ایران و به جهت بهره وری از دستاوردهای تمدنی مغرب زمین نقش ویژه‌ای را در تاریخ ایران ایفا نموده است. این دوره را باید سرآغاز فصل جدیدی در عرصه‌ی تحولات آموزش عالی و تبع آن علوم انسانی به شمار آورد. چرا که در این دوره علوم انسانی نیز همگام با تأسیس دانشگاه و تحولات آن، فراز و فرودهایی را تجربه می‌کند. هدف از این پژوهش بررسی تحولات علوم انسانی در آموزش عالی این دوره است و لذا مسئله‌ی مهم در این پژوهش نیز پاسخ به این سؤال است که علوم انسانی در این دوره چه سرنوشتی را در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی سپری کرده است. در این تحقیق، با بررسی روند تحولات آموزش عالی به طور عام و تغییرات نهاد علوم انسانی به طور خاص، فراز و فرودهای این نهاد در طول دوره پهلوی مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا علاوه بر پرداختن به تاریخچه و زمینه‌های آموزش عالی و علوم انسانی در ایران به نحوه تأسیس دانشگاه به عنوان مهم‌ترین نهاد تولید علم در ایران معاصر پرداخته شده و همچنین به تحولاتی از قبیل ساختار دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در طول دوره‌ی پهلوی و همچنین تغییرات دوره‌ها و رشته‌های علوم انسانی در مراکز فوق اشاره شده است. چرا که بررسی سرنوشت نهاد علوم انسانی در این دوره از طریق بررسی روند تحولات دانشکده‌های علوم انسانی میسر است. در پایان نیز تأثیر کلی غرب بر روند آموزش عالی در ایران مورد بررسی قرار گرفته است.

نتایج به دست آمده در این تحقیق نشان می‌دهد که هر چند سهم علوم انسانی در آموزش عالی در اواخر دوره پهلوی نسبت به ابتدای این دوره کمتر می‌شود اما از نظر دوره‌های آموزشی و همچنین رشته‌ها تنوع بیشتری پیدا می‌کند. نکته‌ی دیگر اینکه در این تحولات نقش غرب را نمی‌توان نادیده گرفته و می‌توان گفت غرب بر روند الگو پذیری آموزش عالی و به تبع آن علوم انسانی در این دوره نقش شایان توجهی داشته است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران