عقد العلى للموقف الأعلى
| عقد العلى للموقف الأعلى | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عامری نائینی، علی‌محمد (محقق) افضل‌الدین کرمانی، احمد بن حامد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب عقد العلی للموقف الاعلی قدیمیترین تاریخ مربوط به حوادث کرمان در عهد سلاجقه |
| ناشر | روزبهان |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1356 ش |
| چاپ | 2 |
| موضوع | ایران - تاریخ - سلجوقیان، 429 - 590ق. کرمان - تاریخ |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 2115 /ر57 الف7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
عقدالعلى للموقف الأعلى اثر افضل‌الدین کرمانى است که به زبان عربى در سال 485ق درباره تاریخ ملک دینار و سلوک ملوک و حکومت نوشته و مؤلف به وى (ملک دینار) هدیه کرده است کتاب حاضر با روشى ادبى و حکمتى نوشته شده است.
ساختار
کتابى است در پنج فصل، قسم اول درباره اواخر دولت سلجوقیان و روزگار فترت کرمان، قسم دوم درباره علبه غزان، تسلط ملک دینار بر کرمان، قسم سوم در مورد عدالت خواهى و شرح اخالق ملوک و ذکر ملوک کرمان وویژگی‌هاى جغرافیایى ووقایع تاریخى آنجا، قسم چهارم در ستایش قوام‌الدین وزیر قسم پنجم درشرح حال مؤلف.
گزارش محتوا
قسمت عمده کتاب مربوط و منحصر به دوران حکومت دینار غز به سال 584-591 در کرمان است و به تصریح خود افضل، پس از بازگشت او از سفر یزد در کوهبنان به تحریر آن پرداخته است.
کتاب حاضر را اغلب، تاریخ عهد ملک دینار مى دانند. تألیف این کتاب در سنین پیرى او صورت گرفته چنان که گوید: «در حالت این جمع، ملال خاطر و کلال ضمایر و پریشانى دل غالب است و کبوتر حال در مخالب شاهین نوایب، دانه دل در آسیا آس شده است. لاجرم غبار آسیا بر موى نشسته است و کافور تجارب بر مشک ذوایب پاشیده.»
بنابر این، عقدالعلى یک کتاب ادبى و حکمتى زیباى پر ارزش است که از نظر سبک انشان و نگارش هم از امهات کتب فارسى به شمار مى رود و از بهترین نمونه‌هاى سبک متین عصر سلجوقى شمرده می‌شود، و ترکیبات و استعارات خاص و عبارات و کلماتى که در آن به کار رفته است ازشواهد متقن انشاء صحیح زبان فارسى است. داستانها و اشعار دلنشین و حکمت‌ها و پندهایى که خصوصا در مورد سلوک ملوک و سیاست مدن و دولت دارى و حکومت نگاشته شد و نتیجه سالها تجربت و ممارست مؤلف است از بدایع سبک و او به شمار مى رود.
علاوه بر اطلاعات تاریخى درباره اواخر نبى قارود وایل سلطه غزان در کرمان، داراى نثرى مصنوع وآراسته از نوع نثر قرن ششم است. و پر از ابراز افضل در فنون و صنایع ادبى و اشعار و امثال عربى و مسائل فلسفى می‌باشد. گرچه نثر برخى جایهاى کتاب ساده تر و بى پیرایه تراست.
افضل‌الدین کرمانى در کتاب به هنگام تشریح حوادث کرمان و شهر بم در خصوص این شهر مى‌نویسد: «...و از بلاد کرمان شهر بم است. ولایتى معمور و بسیار مرتفع و در مثل است که هیچ چشمى در زمین، بم بى‌ارتفاع ندیده است. از آنجا ابریشم تولید می‌شود و جامهاى مرتفع (گران قیمت). آنجا شهرى است حصین و سورى متین در میان شهر کوهى منیع و بر روى قلعه‌اى رفیع.» در بخش دیگرى از همین کتاب مى‌خوانیم: «ولایت بم حکایت از بهشت میکرد. خطه‌اى داراى نعمتهاى متعدد و فرمانروایى عادل و راه و روش مردمان آن مشخص و شهرى پاک»
در کتاب بیشترین آگاهیها را دربار بندر تیس داده است؛ بنا به نوشته او، از این بندر کالاهاى بسیار، از راه بازرگانى و دستمزد کشتیها به خزان پادشاه مى‌رسیده، و تیس بندرگاه مردم هند، سند، حبشه، زنگبار، مصر، دیار عرب، عمان و بحرین بوده است. وى از فراورده‌هاى کمیاب و نیز برده‌هاى هندى، حبشى و زنگى سخن گفته است که هم آنها را از تیس به جاهاى دیگر می‌برده‌اند. در همین زمان است که این بندر از دیدگاه بازرگانى بر هرمز -- که رو ب-ه ویران-ى ب-ود -- ب-رت-رى ی-افت پس از درگذشت ملک طغرل، و رو به زوال نهادن جیرفت و قمادین، کاروانهاى بازرگانى مسیر خود را از بندر تیس برمى‌گزیدند و به همین سبب، مردم آن بسیار ثروتمند شده بودند.
وضعیت کتاب
عقدالعلى در سال 1311 شمسى توسط دانشمند زبان دان، آقاى على محمد عامرى نائینى با حواشى و توضیحات کافى از روى نسخه‌اى خطى با حروف سربى به چاپ رسیده است.
در پایان کتاب فهرست راهنمایى از مطالب کتاب ذکر شده است.
منابع مقاله
متن مقدمه کتاب