بغدادی، عبدالقادر بن عمر
| نام | بغدادی، عبدالقادر بن عمر |
|---|---|
| نامهای دیگر | عبدالقادر بغدادی |
| نام پدر | عمر |
| متولد | 1030ق |
| محل تولد | بغداد |
| رحلت | 1093 ق/ 1682 م |
| اساتید | شهاب‌الدين خفاجى
شيخ ياسين حمصى |
| برخی آثار | خزانة الأدب و لب لباب لسان العرب |
| کد مؤلف | AUTHORCODE05178AUTHORCODE |
بَغْدادى، عبدالقادر بن عمر بن بايزيد بن احمد (1030- 1093ق / 1620 - 1682م)، اديب و لغت‌شناس و نحوی در عصر عثمانی
زندگی
وى در بغداد متولد شد و در همين شهر به تحصيل پرداخت. علاوه بر زبان فارسی، زبان تركى را نيز فراگرفت و هنگام خروج از بغداد، هر سه زبان عربى، تركى و فارسی را نيك آموخته بود. در آن روزگار زبان فارسی گسترش چشم‌گيرى داشت و از دربار عثمانى- كه سلاطين آن به فارسی شعر مى‌گفتند- تا دربار هند و اميران ترك و مغول آسياى مركزى، زبان فرهنگ و ادب بود. در شهر بغداد نيز بى‌گمان انبوهى ایرانى و عرب آشناى به زبان فارسی مى‌زيستند. آشنايى عبدالقادر با زبان فارسی، به سبب نگارش لغت شاهنامه و نقل اخبار فرس، از حد آموزش‌هاى مدرسه‌اى بسى فراتر رفته بود.
اساتید
بغدادى در 8 سالگى به دمشق رفت و نزد محمد بن يحيى فرضى به تكميل دانش عربى خود پرداخت، سپس به محمد بن كمال‌الدين حسینى شيخ آل حمزه نقيب آن‌جا پيوست و مورد عنايت او قرار گرفت؛ تا آن‌جا كه شيخ در محله‌اى، معروف به زقاق النقيب در مسجدى روبه‌روى دارالنقيب مكانى به او اختصاص داد. او پس از سالى اقامت در دمشق، در 1050ق به قاهره رفت و با شهاب‌الدين خفاجى صاحب «ريحانة الالباء» آشنا شد و از او تفسير، حديث و ادب آموخت و اجازه روايت گرفت. در الازهر نيز نزد استادانى چون شيخ ياسين حمصى، نورالدين شَبر امَلَّسى و برهان‌الدين ابراهیم مأمونى دانش آموخت. اما استادان بزرگ بغدادى خفاجى و ياسين حمصى بودند كه او پيوسته در «خزانة الادب» با عنوان «شيخنا» از آنان نام برده است.
مقامات
عبدالقادر در عنفوان جوانى مقامات حريرى و بسيارى از ديوان‌هاى شعراى عرب را حفظ داشت و از گونه‌هاى مختلف ادب، ايام العرب، نقد شعر و جز آن‌ها آگاه بود. رتبه علمى وى چنان بود كه حتى خفاجى با همه عظمت و مقام علميش در برخى مسائل غريبه به او رجوع مى‌كرد.
بغدادى چنان شيفته مصر شده بود كه تا1077ق در آن‌جا ماند. وى در اين مدت، بخش عظيمى از «خزانة الادب» تا شاهد 69 را نوشته بود؛ سپس راهى استانبول شد و پس از چند ماه اقامت در آن‌جا، بار ديگر به قاهره رفت. وى در مصر به ابراهیم پاشا كتخدا كه از طرف دولت عثمانى والى مصر بود، تقرب يافت. پاشاى مصر چنان شيفته بغدادى شد كه پس از چند سال 1085ق وقتى از سمت خود معزول شد و به ديار خود بازمى‌گشت، بغدادى را نيز با خود برد. عبدالقادر در «ادرنه» به وزير احمد پاشا بن محمد كوپريلى، از رجال دولت تقرب يافت و او كه شيفته رجال علم بود، بغدادى را مورد توجه خويش قرار داد. بغدادى نيز حاشيه خود بر شرح بانَت سُعاد از ابن هشام را به وى تقديم كرد. در همين اثنا، با سلطان محمد بن سلطان ابراهیم آشنا شد و «خزانة الادب» را به نام اين سلطان كرد. وى در طول اقامت در ادرنه، با محبى صاحب «خلاصة الاثر» كه پدرش با بغدادى سابقه دوستى داشت نيز ديدار كرد. وى در آن‌جا سخت مورد احترام مردم بود.
وفات
عبدالقادر در شهر ادرنه یکی از شهرهای ترکیه مریض گردید، اما اطباء آن زمان قادر به مداوای او نشدند، سرانجام به قاهره رفت و در همان‌جا در سال (1093ه/ 1682 م) درگذشت.
آثار
- خزانه الادب و لب لباب لسان العرب
- شرح شواهد مغنى اللبيب،
- شرح شواهد شرح التحفة الوردية
- فهرست تراجم العلماء و الشعراء الذین وردت اسماءهم فی شرح بانت سعاد
- لغت شاهنامه
- چند اثر خطی نیز از او برجای مانده است که در کتابخانه‌های مختلف جهان‌نگهداری می‌شود.