بنت‌الشاطی، عایشه
| نام | بنت‌الشاطی، عایشه |
|---|---|
| نام‌های دیگر | عايشه بنت الشاطي
عايشه عبدالرحمن عبد الرحمان، عايشه |
| نام پدر | شیخ محمدعلی عبدالرحمن |
| متولد | 1292ش / 1332ق / 1913م |
| محل تولد | دمیاط کشور مصر |
| رحلت | / 1419ق / 1998م |
| اساتید | امین خولی |
| برخی آثار | اعجاز بیانی قرآن
الإعجاز البياني للقرآن و مسائل ابن الازرق، دراسة قرآنية لغوية و بيانية |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01145AUTHORCODE |
عایشه بنت‌الشاطی (1913-1998م)، از اندیشمندان جهان عرب و قرآن‌پژوهان معاصر و متأثر از مکتب ادبی امین خولی در تفسیر می‌باشد که کتاب «التفسير البياني للقرآن الكريم»، از مهمترین آثار اوست. امین خولی همسر ایشان بود.
معرفی
عایشه عبدالرحمن، معروف به بنت‌الشاطی، از اندیشمندان جهان عرب و قرآن‌پژوهان معاصر است که آرای قرآن‌شناختی او در چند دهه اخیر همواره مورد توجه دانشمندان و محققان در حوزه قرآنشناسی بوده است. مطابق آنچه خود او گفته، در روش تفسیر از مکتب ادبی، که استادش امین خولی آن را ترویج می‌کرد، تأثیرپذیر بوده است. بنابراین می‌توان گفت که کتاب «تفسیر بیانی»، که یکی از مهمترین آثار اوست، حاصل باروری اندیشه او با آموزه‌های امین خولی است. مهمترین مبانی و اصول قرآن‌شناختی وی در این تفسیر عبارتند از: وحدت موضوعی سوره‌های دفعی‌النزول و هریک از واحدهای نزول در دیگر سوره‌ها؛ عدم وجود ترادف در قرآن؛ عدم تحمیل قواعد دستوری بر قرآن؛ تأکید بر روش مراجعه متقابل (داور قرار دادن سیاق آیات در فهم نصوص قرآن)[۱].
تولد، خانواده
او در سال ١٩١٣م، در شهر دمیاط از کشور مصر، دیده به جهان گشود. پدرش شیخ محمدعلی عبدالرحمن از روحانیان دانشگاه الازهر بشمار می‌رفت.
تحصیلات
عایشه، پس از گذراندن دوران خردسالی، علوم مقدماتی، ادبیات عرب و قرآن را نزد پدرش به‌خوبی فراگرفت و پس از مدتی، لیاقت و کاردانی خود را نشان داد و در سال ١٩٢٩، به دریافت گواهی «الكفاة» (آموزش خانگی) و رتبه اول آن در سطح کشور مصر موفق شد[۲].
وی تحصیلات کلاسیک خود را ادامه داد و در سال ١٩٣١، موفق به اخذ مدرک دیپلم گردید. نبوغ و استعداد ذاتی، او را به عرصه فرهنگ و مطبوعات کشاند و به این علت که خانواده‌اش با ورود او به این عرصه مخالف بودند، برای خود نام مستعار «بنت‌الشاطی= دختر ساحل» را برگزید، تا خانواده‌اش او را نشناسند. وی در سال ١٩٣٦ به دانشگاه فؤاد اول (قاهره کنونی) وارد شد و در رشته ادبیات عرب مشغول به تحصیل گردید[۳].
وی پس از چهار سال تلاش علمی، در سال ١٩٣٩، با موفقیت، مدرک لیسانس را دریافت کرد و پس از دو سال در ١٩٤١ فوق لیسانس خود را با موفقیت دریافت نمود و نیز به‌عنوان رتبه اول دانشگاه برگزیده شد. پس از آن، دو سال بعد مدرک دکترای خود را در رشته ادبیات عرب، با ارائه پایان‌نامه‌ای درباره «ابوالعلاء معری» دریافت نمود. او در زمینه علوم قرآنی نیز محققی ژرف‌اندیش و مدتی استاد پژوهش‌های قرآنی در دانشکده شریعت و دارالحدیث بود و از افتخارات او این است که عضوی از اعضای «مجمع البحوث الإسلامية» بود[۴].
ارتباط تنگاتنگ مباحث قرآنی با مباحث ادبی از نظر بنت‌الشاطی به‌گونه‌ای است که می‌گوید: «وقتی علوم عربی تدریس می‌کردم، آن را با بیان قرآنی استوار می‌ساختم و بعدا که مباحث قرآنی را تدریس می‌کردم، آن را با علوم عربی استوار می‌کردم»[۵].
پیشینه‌ها و علایق ادبی بنت‌الشاطی سبب شد که وی در دوران تحصیل در دانشکده ادبیات دانشگاه قاهره علاقه‌مند و تا حدی شیفته درسهای امین خولی (١٨٩٥-١٩٦٦) شود و در مطالعات قرآنی بعدی خود روش و مکتب ادبی را در تفسیر برگزیند که بنیان‌گذار آن امین خولی بود. او در ١٩٤٥ با امین خولی ازدواج کرد و همواره از او متأثر ماند؛ به‌گونه‌ای که غالب تألیفات خود را به وی اهدا کرد. از سال ١٩٧٠ بنت‌الشاطی تلاش علمی خود را صرفا مصروف پژوهش‌های قرآنی کرد[۶].
آثار
بنت‌الشاطی بیش از ٦٠ اثر در زمینه‌های مختلف، از قبیل: ادبیات، فقه، قرآن، تاریخ، رجال و سیره دارد که مهمترین آنها «التفسير البياني للقرآن الكريم» می‌باشد که در دو مجلد و بر اساس بخشهای اصلی مفاهیم روش‌شناختی استادش طراحی شده است. جلد اول آن به تفسیر هفت سوره کوتاه از جزء آخر قرآن می‌پردازد که عبارتند از: ضحی، شرح، زلزله، عادیات، نازعات، بلد، تکاثر. جلد دوم آن نیز هفت سوره کوتاه دیگر را شامل می‌شود: علق، قلم، عصر، لیل، فجر، همزه و ماعون. روش وی بنا به تصریح خودش بر اساس همان روشی است که استادش آن را تفسیر ادبی نامیده است[۷].
پانویس
منابع مقاله
وابسته‌ها
التفسير البياني للقرآن الكريم
الإعجاز البياني للقرآن و مسائل ابن الازرق، دراسة قرآنية لغوية و بيانية
بررسی زبان‌شناختی وجوه و نظایر در قرآن کریم
الناسخ والمنسوخ فی القرآن الکریم
بانوی کربلا حضرت زینب علیهاالسلام
السيدة زينب عقيلة بني‌هاشم رضي‌الله‌عنها
مقدمة ابن الصلاح و محاسن الاصطلاح
شیر زن کربلا یا زینب دختر علی علیه‌السلام
مع المصطفی صلی‌الله‌عليه‌وسلم