شکوه هنر قاجار: مجموعه مقالات فرهنگ، هنر و کاشی کاری عصر قاجار
| شکوه هنر قاجار: مجموعه مقالات فرهنگ، هنر و کاشی کاری عصر قاجار | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اسکرس، جنیفر (نویسنده)
بهارلو، علیرضا (مترجم) قاسمی، مرضیه (مترجم) |
| ناشر | خط و طرح |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۹ |
| شابک | 3-76-9827-600-978 |
| موضوع | کاشی و کا‌شی‌کا‌ری ایرانی -- تاریخ -- قرن ۱۳ق,ranianB ,Tiles -- History -- century th91,کاشی -- ایران -- تهران -- تاریخ -- قرن ۱۳ق.,ilesB -- Iran -- Tehran -- History -- century th91,نقا‌شی روی کاشی -- ایران -- تهران,*painting Tile -- Iran -- Tehran,کاشی و کا‌شی‌کا‌ری اسلامی -- ایران -- تهران,ilesB Islamic -- Iran -- Tehran |
| کد کنگره | NK۴۶۷۰/۷/الف۹الف۵ ۱۳۹۹ |
شکوه هنر قاجار: مجموعه مقالات فرهنگ، هنر و کاشی کاری عصر قاجار تألیف جنیفر اسکرس، مترجم علیرضا بهارلو و مرضیه قاسمی؛ این نوشتار شامل نه مقاله از یک نویسنده و پژوهشگر اسکاتلندی است که توسط مترجمان این کتاب از منابع مختلف گردآوری شده و مباحثی چون فرهنگ قاجار، سیر تحولات تصویری، معماری، کاخ سازی، باستان گرایی و مشخصا کاشی کاری این دوره را در بر می‌گیرد. اسکرس از جمله پژوهشگرانی است که چندین دهه در حوزه‌ی هنرهای خاورمیانه و ایران عصر قاجار قلم زده و از قضا کمتر مورد عنایت و شناخت محققان و خوانندگان داخل واقع شده است.
گزارش کتاب
هنر قاجار برخلاف اوضاع سیاسی و اجتماعی این دوره، بسیار متنوع، پرکار و دارای اصالت و هویتی مستقل است، خصوصا هنرهای مردمی یا هنرهای غیررسمی این دوره که هنوز به خوی شناسانده نشده‌اند. کاشی کاری این دوره سهم عمده یا بهتر بگوییم بیشترین سهم تصویری و عمومی را به عهده داشته است. متاسفانه کاشی کاران نه در دوره‌ی معاصر که در هیچ دوره‌ای، در ساحت هنر رسمی ایران جایگاه ویژه‌ای نداشته‌اند.
تاکنون سندی در حمایت از این صنف و یا بخشیدن صله یا واگذاری لقب و منصبی به این طیف از هنرمندان در تاریخ ایران سراغ نداریم. اصولا صاحبان صنایع و حرف در رشته‌های مختلف دیگر نیز وضعی مشابه داشته‌اند. اما آثار این هنرمندان، زینت بخش کاخ ها، کوشک‌ها و خانه‌های اعیان و اشراف و اماکن عمومی مذهبی بوده است. این هنر به اصطلاح غیر رسمی یا غیر درباری و مردمی، از جهاتی خلوص بیش تر و ناب تری نسبت به هنر رسمی و حکومتی داشته است. زیرا زمانی که نقاش باشی‌های همایونی در زیر سایه و لوای پادشاه جم جاه، و سفارش‌های آنان، مشق پرتره‌های سلطنتی و تمثال‌های آن چنانی یا لباس‌های مرصع را بر بوم می‌کشیدند، هنرمندان گمنام و کاشی نگاران رنجکش در کارگاه‌های کوچک و دور از مرکز شهر، در زیر خاک و گرمای طاقت فرسای کوره‌ها، و با سختی‌های فراوان، بر بوم کاشی نقش عشق می‌زدند و روایت‌های جذاب را ترسیم می‌کردند. این هنرمندان به دور از هیاهوی دربار، کمترین تأثیرات را از هنر اروپا و غرب گرفته و همچنان دل در گرو خواست و تمنای مردم و بر اساس پیشینه و ذهنیت گذشته، هنر اصیل ایرانی را رقم می‌زدند. از این بابت کارهایشان اصالت بیشتری دارد و این مسأله هنوز مورد بررسی دقیق قرار نگرفته است. در خصوص آثار، زندگی، کار و کسب کاشی کاران ادوار گذشته، خصوصا دوره‌ی قاجار، مستندات متقن و مدونی وجود ندارد. در کتاب‌های تاریخی، در اسناد و رسایل گذشته هیچ نام و نشانی از آن‌ها یافت نمی‌شود، اما در عین حال، با انبوهی از آثار فاخر و کاشی‌های هزار رنگ بر پهنه‌ی دیوارها و موزه‌ها روبرو هستیم که مهم‌ترین منابع قابل اتکا برای انجام تحقیقات در زمینه‌های مختلف هنر، تاریخ، فرهنگ و جامعه هستند. به خصوص اینکه درج رقم ها و گاهی نوشته‌هایی در حاشیه که یک سنت پایدار در این هنر است و از قضا هنرمندان دوره‌ی قاجار، بیش از همه به این سنت حسنه وفادار بوده‌اند، به درک و فهم و شناخت ظرایف و تاریخ کاشی کاری ایران کمک شایانی می‌کند. دوره‌ی قاجار اوج حاشیه نگاری و رقم زدن هنرمندان در ذیل آثارشان به شمار می‌آید و در هیچ دوره‌ای این همه اسم و رسم در ذیل آثار کاشی کاری سراغ نداریم.
موضوع کاشی و کاشی کاران ایرانی بیش از اینکه برای ما جذاب باشد برای اروپاییان جذابیت داشته است. این را می‌توان از صدها سفرنامه‌ای که در زمان‌های گذشته، به خصوص دوره‌ی قاجار نوشته‌اند دریافت کرد. جنیفر اسکرس از جمله پژوهشگرانی است که در دو حوزه‌ی ایران و عثمانی کار و مطالعه کرده است. مجموعه‌ی حاضر شامل نه مقاله با موضوع هنر و فرهنگ قاجار و با محوریت کاشی‌های مصور این دوره است و مضامین و حوزه‌های دیگری از جمله باستان گرایی، هنرهای سنتی، معماری و کاخ سازی را هم شامل می‌شود. ترجمه‌ی این مقالات و جمع‌آوری آن‌ها در قالب یک کتاب، کار ارزشمندی است که اکنون پیش روی علاقمندان قرار گرفته است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران