شهنشاه‌نامه: تاریخ منظوم مغولان و ایلخانان از قرن هشتم هجری
| شهنشاه‌نامه: تاریخ منظوم مغولان و ایلخانان از قرن هشتم هجری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | تبریزی، احمد (نویسنده)
گوهري کاخکي، مهشيد (گردآوری) راشکي علي‌آباد، جواد (گردآوری) عباسي، جواد (ناظر) بنياد موقوفات دکتر محمود افشار (سایر) |
| ناشر | انتشارات دکتر محمود افشار با همکاری انتشارات سخن |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۷ش |
| چاپ | اول |
| شابک | 3-87-5942-600-978 |
| موضوع | منظومه‌هاي تاریخی فارسی -- قرن ?ق.
شعر تاریخی -- قرن ?ق. شعر فارسی - قرن 8ق. ايران -- تاريخ -- مغول و ايلخانان، ??? - ???ق. -- شعر |
| کد کنگره | 1397 9ش / 5337 PIR |
شهنشاه‌نامه: تاریخ منظوم مغولان و ایلخانان از قرن هشتم هجری تألیف احمد تبریزی، منظومه‌ی حماسی - تاریخی شهنشاه نامه - سروده‌ی احمد تبریزی، یکی از نخستین آثار در دوره‌ی شکل‌گیری تاریخ‌های منظوم است که کار نظم آن در سال 738 هجری با پایان رسیده است. در این منظومه احوال چنگیزخان، اجداد و جانشینان او تا دو سال بعد از مرگ سلطان ابوسعید روایت شده است. یکی از ویژگی‌های ادبی برجسته‌ی شهنشاه نامه، کوشش آگاهانه‌ی شاعر برای سره‌نویسی است که این منظومه را به اثری منحصر به فرد در زبان فارسی تبدیل ساخته است.
گزارش کتاب
در دوره‌ی مغول و ایلخانی، تاریخ‌نگاری مورد توجه و حمایت ایلخانان مغول قرار گرفت و رونق بسیاری یافت و آثار تاریخی مهم و ارزشمندی در این دوران نگاشته شد. به دنبال این نهضت، شاهنامه سرایی تاریخی نیز رواج چشمگیری پیدا کرد و تاریخ‌های منظوم بسیاری سروده شد. از آنجایی که در این گونه منظومه‌ها، وقایع و رویدادهای تاریخی به نظم کشیده می‌شود، این آثار علاوه بر ارزش ادبی، از جنبه‌ی بازسازی گذشته‌ی تاریخی نیز منبعی درخور توجه محسوب می‌شود. حماسه‌ی تاریخی شهنشاه نامه که احمد تبریزی آن را در سال 738 ه. ق در دربار سلطان ابوسعید بهادرخان سروده است، یکی از این شاهنامه‌های تاریخی است. تنها نسخه‌ی موجود از این منظومه در کتابخانه‌ی ملی بریتانیا نگهداری می‌شود. لوح فشرده‌ی این اثر در سال 1388 با پیگیری دکتر ایمانپور- استاد گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد - در اختیار مصححان قرار گرفت. پس از استنساخ اولیه دستنویس، در سال 1390 کار تصحیح اثر به طور جدی آغاز گردید و متن استنساخ شده با نسخه‌ی اصلی مقابله شد تا ابهامات آن رفع و اصلاح شود. یکی از مشکلات اصلی این تصحیح، تک نسخه بودن اثر بود. به همین دلیل کشف و دریافت برخی از ابهامات و ایرادات دشوار بود و دقت و بررسی بسیاری را می‌طلبید. به همین جهت متن بارها با دست نویس مقابله شد تا ابهامات و اشکلات مورد نظر رفع شود. در اواخر کار با آگاهی از اینکه نسخه‌ی اصلی با کیفیت بالا، به صورت آنلاین در سایت کتابخانه‌ی بریتانیا قرار گرفته است، بار دیگر کل متن با نسخه‌ی آنلاین مقابله شد تا حتی المقدور بدخوانی‌ها و ایرادات متن برطرف شود. در دور نهایی، تمام متن با آثار تاریخی مرتبط با هر بخش تطبیق داده شد که در حل بسیاری از ابهامات تاریخی متن و به خصوص فهم ضبط درست اعلام راهگشا بود. همچنین برای بررسی ویژگی‌های زبانی، ادبی و تاریخی اثر، بارها و بارها ابیات شهنشاه نامه خوانده و با آثار حماسی و تاریخی مقایسه شد. علاوه بر این برای کمک به فهم بهتر مسائل تاریخی و سیر داستانی اثر، خلاصه‌ای از رویدادها و حوادث شهنشاه نامه فراهم گردید.
در مقدمه‌ی کتاب علاوه بر معرفی نسخه و منظومه‌ی شهنشاه نامه و شاعر آن، برخی از ویژگی‌های زبانی، ادبی و هنری مهم و برجسته‌ی اثر نیز ذکر شده است. همچنین برای نشان دادن قدرت شاعری احمد تبریزی و میزان الگو پذیری او از دیگر آثار حماسی، شهنشاه نامه و شاهنامه‌ی فردوسی از نظر ویژگی‌های زبانی، تصویر آفرینی‌ها و درونمایه‌های مشترک با یکدیگر مقایسه و چگونگی به کار گرفتن شخصیت‌های شاهنامه در شهنشاه نامه بررسی شده است. سپس پاره‌ای از خصائص تاریخی اثر و اهمیت آن از این جنبه مطرح گردیده است. در پایان رسم الخط نسخه و شیوه‌ی تصحیح متن ارائه شده است تا راهنمای خوانندگان در خوانش بهتر متن و استفاده‌ی دقیق تر از پاورقی‌ها و تعلیقات باشد. در بخش تعلیقات کتاب، برخی از ابیات مبهم و نکات تاریخی مهم شرح داده شده و ابیاتی که شاعر از دیگران در اثرش تضمین کرده، تا حد ممکن مشخص شده است. یکی از مهم‌ترین مواردی که در تعلیقات مطرح شده، توضیح تفاوت ضبط اسامی اعلام اشخاص و اماکن در متون تاریخی مختلف است که خواننده را در شناخت صورت صحیح نام ها یاری می‌نماید. در پایان کتاب فهرست دقیقی از ابیات تضمینی، اعلام اشخاص، اماکن جغرافیایی، قبایل و خاندان‌ها و برخی از موارد خاص ارائه شده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران