شرح الأساس الكبير
| شرح الاساس الكبیر شفاء صدور الناس بشرح الاساس | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عارف، احمد عطاءالله (محقق) شرفی، احمد بن محمد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | الاساس لعقائد الاکیاس. شرح شفاء صدور الناس بشرح الاساس |
| ناشر | دار الحکمة الیمانیة |
| مکان نشر | صنعا - یمن |
| سال نشر | 1411 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | منصور بالله، قاسم بن محمد، 967 - 1027ق. الاساس لعقاید الاکیاس - نقد و تفسیر کلام زیدیه - قرن 11ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 214 /م8 الف5025 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شرح الأساس الکبیر، یا «شفاء صدور الناس بشرح الأساس»؛ از جمله شروحى است که بر کتاب «الأساس» امام قاسم بن محمد بن على، توسط احمد بن محمد بن صلاح شرفى، نگاشته شده است.
گزارش محتوا
از آن جا که «الأساس» کتابى کلاسیک به شمار مى‌رود که فهم آن براى افراد مبتدى آسان نمى‌باشد، عالمان بسیارى نسبت به شرح و توضیح عبارات دقیق آن اقدام نمودند. البته شرح ابن شرفى بر «الاساس» تا آن جا که شرح الفاظ و معانى لغوى و اصطلاحى کتاب است، با دیگر شروحى که بر این کتاب نگاشته شده، تفاوت چندانى ندارد. وى نیز مانند سایر شرّاح پس از بیان معناى آیات قرآنى و احادیث نبوى به بیان مقصود مؤلف مى‌پردازد، با این تفاوت که وى پس از شرح و توضیح اندیشۀ مؤلف، «الاساس» افکار و اندیشه‌هاى موافق و مخالف دیدگاه او را نیز مطرح کرده، سپس به نقض و ابطال نظریۀ مخالف با استناد به آیات قرآنى و احادیث نبوى مى‌پردازد. وى علاوه بر آیات و احادیث، دیدگاه خود را با آراء ائمۀ اهل‌بیت؛ یعنى امام على(ع) و حسنین(ع) و زین‌العابدین على بن الحسین و امام باقر و امام صادق علیهم‌السلام، سپس قاسم و هادى و قاسم بن محمد از ائمه زیدیه تقویت مى‌نماید. آن چه در این شرح قابل توجه مى‌نماید، استشهاد شارح به اقوال امام باقر و امام صادق علیهما‌السلام و عدم استشهاد به اقوال زید بن على بن الحسین(ع) است، در حالى که از دیدگاه زیدیه و بنابر قواعد و اصول مورد قبول ایشان امام باقر و امام صادق(ع)؛ چون قیام و حرکتى علیه حکّام جائر زمان خویش نداشتند، امام محسوب نمى‌شوند.
یکى از ویژگى‌هاى این شرح، طرح آراء و دیدگاه‌هاى مخالف دیدگاه زیدیه؛ همچون دیدگاه معتزله، اشاعره و حنابله است که شارح پس از نقل دیدگاه آنها به همان نحو که در آثار ایشان مندرج است، به نقض و ابطال آنها مى‌پردازد.
دیگر ویژگى این شرح آنست که شارح در نقض و ابطال دیدگاه خصم، علاوه بر استشهاد به آیات قرآنى و احادیث شریف نبوى، به آراء ائمه اهل‌بیت و از جمله امام باقر و امام صادق علیهما‌السلام نیز استشهاد مى‌کند و حال آن که از دیدگاه زیدیه، این دو شخصیت بزرگوار به جهت عدم خروج و قیام، امام محسوب نمى‌شوند. این نکته ظاهرا نشانگر تأثیر تفکر شیعى اصیل در اندیشۀ زیدیه است.
با وجود ویژگى‌هاى فوق، شرح شرفى مملو از حشو و تکرار و اطناب است تا جایى که در سرتاسر شرح شاهد آنیم که موضوع واحدى را در بیش از یک فصل مورد شرح و تفصیل قرار داده و باعث ضخامت حجم کتاب گشته است.
نسخه شناسى
شرح شرفى، به دو عنوان نام‌گذارى گردیده است: نامى که خود بر شرح خویش گذاشته که عبارتست از: شفاء صدور الناس بشرح الأساس لعقائد الأکیاس و نامى که عالمان معاصر وى بر شرح او نهاده‌اند که عبارتست از: الشرح الکبیر.
تنها نسخۀ خطى موجود از این شرح در کتابخانۀ «الجامع الکبیر» صنعاء نگهدارى مى‌شود. این نسخه در دو جزء تنظیم گردیده که البته خود شارح نسبت به دو جزئى بودن شرح خود مطلبى نگفته و به نظر مى‌رسد، جزء جزء کردن شرح توسط نسّاخ شرح صورت گرفته باشد.
این نسخه در حدود سال 1055ق؛ یعنى زمان خود شارح یا پس از وفات وى کتابت گردیده است.
نسخه حاضر در برنامه با تحقیق و بررسى دکتر أحمد عطاء اللّه عارف در قطع وزیرى با جلد گالینگور در دو جلد(جلد اول 574 صفحه، و جلد دوم 332 صفحه) براى بار نخست توسط «دار الحکمة الیمانیة للطباعة و النشر و التوزیع و الإعلان» صنعاء منتشر شده است.
منابع مقاله
1-مقدمه محقق اثر.