سیر تحول خط عمومی فارسی در ایران پس از اسلام
سیر تحول خط عمومی فارسی در ایران پس از اسلام تألیف کاظم استادی؛ پژوهشگر و محقق؛ این کتاب به بررسی سیر تحول خط فارسی از قرن اول هجری تا دوران معاصر میپردازد و با ارائه گاهشمار دقیق و نمونههای متعدد، تحولات خط عمومی فارسی را در ایران پس از اسلام تحلیل میکند.
| سیر تحول خط عمومی فارسی در ایران پس از اسلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | استادی مقدم، کاظم (نویسنده) |
| ناشر | کاظم استادي |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1394ش. |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-964-224-437-9 |
| موضوع | خط فارسی - تاریخ - خطاطی - ایران |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف5س9 / 2725 PIR |
ساختار
این کتاب در سه بخش اصلی و چندین فصل تنظیم شده است.
گزارش کتاب
کتاب «سیر تحول خط عمومی فارسی در ایران پس از اسلام» اثر کاظم استادی، پژوهشی جامع در مورد تاریخ تحول خط فارسی از دوران پس از اسلام تا عصر حاضر است. این کتاب با نگاهی دقیق به روند تغییر و تحول خط در ایران، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار پژوهشگران تاریخ خط و زبان فارسی قرار میدهد.
نویسنده در آغاز کتاب به این نکته مهم اشاره میکند که از قرن اول هجری تا قرن سوم، هیچ کتاب نوشتهای به جز قرآن کریم و یا برگهایی از این مصحف شریف، در ایران و اسلام برجای نمانده است. اولین نسخه خطی به جای مانده از صدر اسلام مربوط به قرن سوم هجری و به زبان عربی میباشد که اصل این نسخه نیز در ایران موجود نیست. پس از ورود اعراب مسلمان به ایران، در زمانی نسبتاً کوتاه، خط پهلوی که در آن زمان خط نوشتاری اکثر مناطق ایران بود، از کاربرد عمومی ساقط شد و تا چند قرن، خط یا زبان نوشتاری مردم ایران، زبان و خط عربی گشت.
در بخش اول کتاب که تلخیصی از کتاب «زبان تازی در میان ایرانیان، پس از اسلام تا انتهای خلافت عباسیان» تألیف دکتر قاسم تویسرکانی است، به سیر تحول خط عربی در میان ایرانیان از قرن اول تا انتهای خلافت عباسیان پرداخته شده است. این بخش شامل دو فصل اصلی است: فصل اول به دورۀ از سقوط ساسانیان تا آغاز فرمانروایی مستقل ایرانی میپردازد که خود شامل دو دورۀ از سقوط ساسانیان تا سقوط امویان و از خلافت عباسیان تا فرمانروایان مستقل است. در این فصل به موضوعاتی همچون گردانیدن خط دیوان از فارسی به عربی و زبان و خط عربی در سکهها پرداخته شده است. فصل دوم به دوران حکومتهای مستقل از صفاریان تا سلجوقیان و از سلجوقیان تا سقوط خلافت بغداد اختصاص دارد و موضوعاتی چون خط عربی در قلمرو شهریاران خراسان و سیستان، شیفتگی دانشمندان ایرانی این دوران به زبان و خط، درآمیختگی عربی با پارسی، و زبان و خط عربی در نوشتههای تزئینی را بررسی میکند.
بخش دوم کتاب به «گاهشمار شمسی خط فارسی در ایران از قرن اول تاکنون» اختصاص دارد. نویسنده در این بخش تأکید میکند که سده ششم هجری قمری، آغاز خطاطی فارسی در ایران و سده نهم و دهم هجری قمری، اوج خطاطی کتابهای فارسی است. همچنین اشاره میکند که سده دوازدهم با ورود حروفچینی سربی به ایران، کاهش چشمگیری در خطاطی فارسی پدید آمد و پس از آن، خطاطی کتاب فقط به صورت تفننی و تفریحی و تزیینی به کار رفته است. نکته جالب توجه این که نویسنده معتقد است خط فارسی عمومی مردم ایران از زمان پیدایش خط نسخ (و گاهی نستعلیق) و کاربرد عمومی آن تاکنون، تغییر قابل ملاحظه و چشمگیری نکرده است و اگر سیر خطهای عمومی و رایج بین اکثر مردم ایران را در نوشتهجات و کتابهای غیر تزیینی بررسی کنیم، درخواهیم یافت که در حال حاضر خط فارسی همان است که هشتصد سال پیش بوده است.
بخش سوم کتاب شامل «نمونههایی از خط عمومی در ایران از قرن پنجم تاکنون» است که به ارائه شواهد عینی از تحول خط فارسی در طول تاریخ میپردازد. این نمونهها به درک بهتر خواننده از سیر تحول خط کمک شایانی میکند.
کتاب حاضر با رویکردی علمی و مستند، تصویر روشنی از تاریخ خط فارسی ارائه میدهد و برای پژوهشگران حوزه تاریخ، زبانشناسی، خطشناسی و علاقمندان به فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی منبعی ارزشمند محسوب میشود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات