سیب باغ جان «جستاری در ترفندها و تمهیدات هنری غزل مولانا»
سیبِ باغِ جان «جستاری در ترفندها و تمهیدات هنری غزل مولانا» تألیف مریم خلیلی جهانتیغ، این کتاب، شگردها، ترفندها و فراهنجاری‌های غزل مولانا را از زوایای مختلف مورد مطالعه و تحقیق قرار داده و در شش فصل به ترتیب ذیل تنظیم و چاپ نموده است:
| سیبِ باغِ جان «جستاری در ترفندها و تمهیدات هنری غزل مولانا» | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خلیلی حهانتیغ، مریم (نویسنده) |
| ناشر | انتشارات سخن |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1380 |
| چاپ | اول |
| موضوع | نقد وتفسیر مولوی، جلال‌الدین محمدبن‌محمد، ۶۰۴-۶۷۲ ق. |
| کد کنگره | PIR۵۳۰۵/خ۸س۹ |
فصل اول، به بیان مفاهیم کلی نظیر زبان ادبی- زبان شعر، فرمالیسم(صورت گرایی) و شعر، شکل در ساخت هنری، رابطه شکل و محتوا در صورت‌گرایی، ترفندها و تمهیدات شعری پرداخته است.
فصل دوم، با عنوان «توازن موسیقایی»؛ موسیقی بیرونی(عروض)، موسیقی درونی(بدیع لفظی)، و موسیقی کناری(ردیف و قافیه) غزلیات مولانا را بررسی می‌کند.
در فصل سوم، فراهنجاری معنایی غزلیات را با مثال‌هایی از تشبیه، استعاره، تشخیص، متناقض نمایی، حس‌آمیزی، کنایه، تصویر سازی، تمثیل و رمز به طور مبسوط تبیین می‌کند.
فصل چهارم به بیان و تشریح فرا هنجاری واژگانی مانند واژگان اشتقاقی و ساخت آن‌ها، واژگان مرکب و ساخت آن‌ها، اسم صوت، و تازگی در کارکرد معنایی واژه می‌پردازد.
در فصل پنجم، دربارۀ فرا هنجاری دستوری بحث می‌کند و این موضوع را در سه بخش: فرا هنجاری صرفی، فرا هنجاری نحوی، و دستور کاربردی(معانی) در شعر مولانا با ذکر مثال‌ها و نمونه‌های بسیار، مورد بررسی قرار می‌دهد.
در فصل ششم، انواع دیگر فراهنجاری، مانند نمونه‌هایی از عناصر گویشی و کاربرد واژگان کهن در غزل مولانا فهرست‌وار ارائه می‌گردد.
سرانجام به عنوان سخن آخر، آمده است: ... اگرچه عنصر وزن و موسیقی، در ساماندهی پیچیدۀ غزل مولانا، برترین ابزار هنری و قوی‌ترین عامل حیات شعر او محسوب می‌شود؛ اما عوامل دیگری چون برجستگی‌های معنایی، واژگانی، دستوری، و بلاغی نیز در ساخت غزل او قابل تأمل هستند و هر یک در جای خود، اعتبار ویژه‌ای دارند. از اين میان سنت شکنی او در ساخت تشبیه، استعاره، متناقض نماها و بقیه ابزار خیال آفرینی بسیار قابل دقت است. صورت‌های خیالی آفریدۀ ناخودآگاهی مولانا، در میدان تازگی و ابداع يکه تاز هستند و تجربه‌های روحانی او را در زبان رمزی و نمادین تصویر کرده‌اند و فضای شاعرانه‌ای به شعر او داده‌اند که در آن همه چیز زنده و زبان‌دار است. در پایان فهرست اعلام (اشخاص) و منابع و مآخذ با بیش از صد مورد آمده است.[۱]
پانويس
- ↑ ر.ک: عالمی، محمدعلم، ص396-397
منابع مقاله
عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.