سیدی، علی رئیس
| نام | سیدی علی رئیس |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | حسین غلطلی |
| متولد | 1463م |
| محل تولد | گالاتا، امپراتوری عثمانی |
| رحلت | 1563م |
| اساتید | |
| برخی آثار | مرآت الممالك؛ سفرنامه‌ای به خلیج فارس، هند، ماوراء النهر و ایران |
| کد مؤلف | AUTHORCODE21129AUTHORCODE |
سیدی علی رئیس (1463-1563م)، دریاسالار و ناوبر عثمانی، مردی دانشمند و ادیب و شاعر بود و «کاتبی» تخلص می‌نمود.
از وی کتاب‌هایی به‌جا مانده که مشهورترین آنها «كتاب المحيط في علم الأفلاك و الأبحار» است.
نام و نسب
سیدی علی از یک خانواده دریانورد و کشتی‌ساز بود. پدربزرگش از اهالی بندر سینوب در قسمت وسطای دریای سیاه بود و در زمان سلطنت سلطان محمد دوم، ملقب به «فاتح»، که استانبول را فتح کرد و به حکومت هزار ساله بیزانس پایان بخشید، به این شهر آمد. سلطان محمد فاتح در کنار خلیج شاخ طلایی که امروز در وسط شهر بزرگ استانبول است و در ساحل قسمتی که «گالاتا» نام دارد، یک کارگاه کشتی‌سازی تأسیس کرد که «دارالصنایع» نامیده می‌شد. جد سیدی علی به «کتخداگری» و سرپرستی این دارالصنایع گمارده شده بود. پدر سیدی علی که حسین نام داشت نیز همین مقام کتخداگری دارالصنایع کشتی‌سازی را به دست آورد.
ولادت
سیدی علی در اوایل قرن دهم هجری در همین محل گالاتا (که به خط قدیم ترکی و با حروف عربی «غلطه» نوشته می‌شود)، متولد شد[۱].
مناصب و فعالیت‌ها
- خدمت در دارالصنایع از اوان جوانی؛
- پیوستن به نیروی دریایی عثمانی از سال 928ق/1552م؛
- شرکت در فتح جزیره رودس در صفر 929ق، زیر فرمان دریانوردان بزرگی چون خیرالدین پاشا (بارباروس)؛
- شرکت در جنگ‌های عمده دیگر در ناوگان مدیترانه؛
- شرکت در فتوحات طرابلس، در سال 958ق؛
- «کتخدایی‌گری» دارالصنایع کشتی‌سازی غلطه؛
- همراهی با سلطان سلیمان قانونی در سفر به‌سوی شرق عثمانی و حدود نخجوان در سال 960ق؛
- فرماندهی ناوگان مصر و مأموریت برای بازگرداندن ناوهایی در بصره بودند، به مصر؛
- اشتغال به امور دفترداری و مستوفی‌گری ولایت «دیار بکر»، تا آخر عمر[۲].
جایگاه علمی، ادبی و اخلاقی
سیدی علی، مردی ادیب و دانشمند و شاعر بود. او شرح مأموریت‌ها و ماجراهای سفرش را در کتاب «مرآة الممالك» نوشته و پس از بازگشت به کشورش به سلطان سلیمان تقدیم کرد. او در شعر به «کاتبی» تخلص می‌کرده و در چند مورد با استفاده از هنر شاعری توانسته مشکلاتش را حل کرده و نزد امیران برای خود مقام و منزلتی به دست آورد. او با زبان‌های عربی و فارسی آشنایی کافی داشت.
او مردی مسلمان و مؤمن بوده و در هر شهر و هر فرصت برای ملاقات و درک فیض روحانیان و عالمان زنده و زیارت قبور مقدسان و مشایخ و صوفیان گذشته می‌رفته است. او در مشهد به زیارت حرم امام رضا(ع) هم رفته و مبلغ قابل ملاحظه‌ای نذر کرده است[۳].
وفات
وی در سال 970ق، در شهر «دیار بکر» درگذشت[۴].
آثار
- مرآة الممالك؛
- مرآت کائنات؛
- خلاصة الهيئة؛
- كتاب المحيط في علم الأفلاك و الأبحار (مشهورترین اثر وی که به‌طور خلاصه به نام «محیط»)؛
و...[۵].
پانویس
منابع مقاله
تفضلی محمود، دیباچه کتاب «مرآت الممالك، سفرنامه‌ای به خلیج فارس، هند، ماوراءالنهر و ایران»، اثر سیدی علی کاتبی، ترجمه از ترکی توسط محمود تفضلی و علی گنجه‌لی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 2535 شاهنشاهی.