سام نامه
| سام نامه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مؤلف ناشناخته (نويسنده)
روياني، وحيد (مصحح) امیری، مصطفی (مترجم) |
| ناشر | مرکز پژوهشی ميراث مکتوب |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1392ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-600-203-049-8 |
| موضوع | شعر فارسی - قرن 8ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1392 5457 PIR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
سام نامه اثری از نویسنده‌ای ناشناس متعلق به قرن دهم هجری قمری در موضوع ادبیات و شعر فارسی است و توسط وحید رویانی (متولد 1357ش) تحقیق و تصحیح شده است.
اين اثر منظومه‌ای مشتمل بر داستاني حماسى و عشقى از سرگذشت سام نريمان پهلوان داستانى سيستان و دلاوری‌ها، ماجراجوی‌ها و عشق‌بازی‌های او در خاورزمین است. این اثر که منظومه مفصلى با بحر شعری متقارب است بيشتر عشقى قهرمانى است يعنى منظومة عاشقانه‌ای كه مدار كارها در آن بر شجاعت‌هاى قهرمان داستان نهاده شده است. [۱]
هویت نویسنده این اثر و تاریخ‌نگارش از نظر پژوهشگران خارجی و ایرانی حوزه ادبیات و تاریخ‌ادبیات فارسی مورد اختلاف است. برخی آن را منتسب به خواجوی کرمانی شاعر نامی قرن هفتم و هشتم هجری دانسته و برخی دیگر این انتساب تردید کرده و یا آن را نفی نموده‌اند. [۲] در مورد مذهب نویسنده نیز تنها حدس زده شده است که وی مسلمان بوده؛ چراکه نویسنده در هیچ جای اثر اشاره به مذهب خود نکرده و هیچ نشانه‌ای که دلالت بر مذهب او بنماید از خود برجای نگذاشته است. [۳]
محقق اثر با ایراد دلایلی مختلف صحت انتساب سام نامه به خواجوی کرمانی را به چالش کشیده است[۴] وی بر این باور است اثر موردبحث از آمیختن همای همایون خواجو با داستان‌های فرعی دیگر که به‌احتمال زیاد از قرن دهم به بعد روی داده ساخته شده است. وی بر اساس دلایلی سروده‌های اثر را از یک شاعر ندانسته؛ بلکه آن‌ها را متعلق به ادبیات عامیانه رایج میان مردم قلمداد نموده که توسط برخی نقالان و به فراخور توان و ذوق آن‌ها بخشی از آن منظوم و به داستان افزوده شده است. [۵]
این اثر باتوجه‌به تعریفی که دایره‌المعارف‌ها و کتاب‌هایی که به تعریف حماسه پرداخته و ویژگی‌هایی برای آن ذکر کرده تنها از ارزش پهلوانی و افسانه‌ای برخوردار بوده و فاقد ارزش ملی است به همین دلیل در میان حماسه‌های ملی جای نگرفته است. این اثر از جهت سبک در مقایسه با شاهنامه در درجه سوم قرار دارد و پس از آثاری مانند گرشاسب نامه و کوش‌نامه است. این اثر ساختار منسجمی نداشته و مشتمل بر داستان‌های فرعی بی‌شماری با موضوعات مختلف و حوادث گوناگون در کنار یکدیگر است که ماجرای عشق سام به پری‌دخت همچون رشته‌ای آن‌ها را گرد هم آورده است. این اثر بیش از آنکه اثر حماسی باشد به یک اثر رمانسی نزدیک است که بر اساس عشق سام و پری‌دخت شکل‌گرفته است. [۶]
ارزش‌های ادبی و هنری که در توصیف‌ها، تشبیه‌ها، استعاره‌ها و اغراق‌ها و سایر صنایع ادبی آن نهفته است ویژگی این اثر است. همچنین برخورداری این اثر از واژه‌های کهن که در هیچ یک از فرهنگ‌های فارسی نیامده نشان از اصالت آن است و از آن منبعی شایسته توجه فرهنگ‌نویسان ساخته است. [۷]
محقق به‌عنوان رساله دکتری[۸] باتکیه‌بر دو نسخه اصلی که شباهت زیادی با هم دارند و با کمک از سه نسخه دیگر به‌عنوان نسخه‌های فرعی تصحیح نموده است. وی با استخراج ابیات کتاب همای و همایون از درون سام نامه پرداخته و ابیاتی که عینا وارد سام نامه شده تصحیح کرده و با علامت ستاره در متن مشخص کرده است. همچنین ابیات سام نامه را با اتکا بر پنج نسخه یاد شده بازنویسی کرده است. وی با مقایسه ابیات دو نسخه بهترین را برگزیده و در متن آورده و دیگری را در پانویس ذکر کرده است. در مواردی که ابیات تنها در یک نسخه آمده در پاورقی توضیح داده است. افتادگی‌ها و موارد ناخوانا در متن را با کمک حدس و گمان رفع کرده و در میان علامت] [ قرار داده در غیر این صورت جای خالی را نقطه‌چین گذاشته است. وی همچنین به موارد اختلاف نسخه‌ها در پاورقی اشاره کرده است. [۹]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- صفا، ذبیح‌الله. تاریخ ادبیات در ايران، تهران. فردوس. 1378ش. چاپ هشتم.