سؤالات أهل الري عن الکلام في القرآن العزيز
| سؤالات أهل الري عن الکلام في القرآن العزيز | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | باقلانی، محمد بن طیب (نويسنده)
کلبی، یوسف بن موسی (نویسنده) فکری، محمد محمود (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | الکلام علی القائلين بأن التلاوة هي المتلو و القراءة هي المقروء |
| ناشر | دار الفتح |
| مکان نشر | اردن - عمان |
| سال نشر | 1441ق - 2020م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-9957-23-510-9 |
| موضوع | اهل سنت -- عقاید -- جنبه‌های قرآنی - قرآن - قرائت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 2ب67ع 104 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
سؤالات أهل الري عن الكلام في القرآن العزيز، اثر ابوبکر محمد بن طیب باقلانی (متوفی 403ق)، کتابی است در پاسخ به سؤالات قرآنی اهل ری که به دلیل مشابهت موضوع و محتوا با کتاب «جزء فيه الكلام علی القائلين بأن التلاوة هي المتلو و القراءة هي المقروء» ابوحجاج یوسف بن موسی کلبی ضریر سرقسطی (متوفی 520ق)، همراه با آن، منتشر شده است.
ازآنجایی‌که این کتاب، روشن‌کننده موضع باقلانی در مورد نظرات و دیدگاه‌های امام احمد حنبل می‌باشد، اهمیت فراوانی می‌یابد؛ زیرا در میان پیروان شیخ ابوالحسن اشعری، مناظره و مجادله شدیدی پیرامون مقام احمد بن حنبل، جریان دارد؛ به‌عبارت‌دیگر، مطالعه این کتاب در برجسته ساختن موضع اشاعره در مورد امام احمد، کمک بسزایی خواهد کرد. همچنین این کتاب، تصویر دقیقی از یک صحنه فکری در یک کشور مسلمان است که دانش خود را از پایتخت علوم اسلامی آن زمان می‌گرفت و نشان‌دهنده عطش گروهی از اهل ری می‌باشد که مایل به دریافت نظریات علمای اهل سنت در مورد آنچه نمی‌دانستند، بودند[۱].
اثر حاضر، در واقع مجموعه‌ای است از پاسخ‌های باقلانی به پرسش‌هایی که از سوی اهل ری، در مورد قرآن کریم و تبیین چگونگی ارتباط آن با کلام خداوند، برای او ارسال شده است. مجموع این سؤالات، 9 سؤال می‌باشد که باقلانی در آنها، متعرض اقوال و نظریات مخالفان نشده و فقط سخنان و دیدگاه‌های علمای اهل سنت را با شواهد و دلایل عقلی و نقلی، در این زمینه، ذکر کرده است؛ به‌عنوان مثال، سؤال نخست، درباره این موضوع است که آیا کلام خداوند، از صفات ذات اوست یا از صفات افعال او؟ باقلانی در پاسخ به این سؤال، تصریح نموده است که کلام خداوند، از صفات ذات است و این امر، مستلزم آن است که کلام نه مخلوق باشد و نه محدث. سؤال دوم، مربوط به این است که آیا کلام خداوند، قائم به ذات اوست یا غیر قائم به ذات او؟ در پاسخ به این سؤال، باقلانی کلام خداوند را قائم به ذات او دانسته است و برای این موضوع، با دلایل عقلی و نقلی، استدلال آورده است[۲].
روش باقلانی در ارائه مطالب، بدین صورت است که ابتدا سؤال را ذکر نموده و سپس، به پاسخ آن پرداخته است و آنها را تحت عنوان «فصل» مطرح کرده است؛ بدین صورت که بعد از لفظ «فصل»، سؤال و پس از آن، پاسخ تحت عنوان «الجواب» آمده و غالبا، جواب را با ذکر سخنان اهل سنت شروع کرده و از آنها با عنوان «اهل الحق» یاد کرده است. حجم فصل‌های کتاب، بسته به نوع سؤال، متفاوت بوده و برخی بسیار مفصل و برخی موجز است و این تفصیل، در فصولی که سؤال درباره حرفیت کلام خداوند می‌باشد، به دلیل بحث‌برانگیز بودن این مسئله در میان اهل ری، بیشتر است[۳].
کتاب دوم، اثری است از ابوحجاج ضریر در رابطه با قرآن کریم، به‌ویژه با توجه به توضیح تفاوت میان «القراءة» و «المقروء» و میان «التلاوة» و «المتلو» بنا بر اصول اهل سنت. نویسنده در این کتاب، پیش از بیان این فرق، به بحث پیرامون «الكلام» از لحاظ لغوی و اصطلاحی پرداخته و به اطلاقات کلام اشاره نموده و کلام را صفتی از صفات خداوند، دانسته است. در ادامه، با استفاده از دلایل عقلی، نقلی، لغوی و اجماع، به بیان این تفاوت پرداخته و در این راستا، هشت دلیل عقلی و شانزده دلیل نقلی (هشت دلیل قرآنی و هشت دلیل از سنت نبوی)، برای فرق اقامه نموده است. سپس به ذکر اجماعات و بیان ادله لغوی پرداخته و هشت دلیل در این رابطه ذکر کرده است[۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق.