سؤالات أبي‌بكر الأثرم في الجرح و التعديل و علل الحديث

سؤالات أبي‌بكر الأثرم في الجرح و التعديل و علل الحديث، جزیی حدیثی است که مشتمل بر سؤالات ابوبکر احمد بن محمد اثرم بغدادی (متوفی حدود 260ق)، از امام احمد بن حنبل (164-241ق) در موضوع جرح و تعدیل و علل حدیث است. اصل این اثر مفقود شده و ابوعمر محمد بن علی ازهری آن را از منابع حدیثی تحقیق و گردآوری کرده است. در انتهای اثر در تکمیل آن ذیلی نیز با عنوان «مرويات الأثرم عن الإمام أحمد بن حنبل في كتابه السؤالات» آمده است.

سؤالات أبي بكر الأثرم في الجرح‌ و التعدیل‌ و علل‌ الحدیث‌
پدیدآوران	ابن حنبل، احمد بن محمد (نويسنده) اثرم‌، احمد بن‌ محمد (نويسنده) ازهری، محمد بن علی (گردآورنده) ازهری، محمد بن علی (محقق)
عنوان‌های دیگر	مرویا‌ت‌ الأثرم‌ عن‌ الإما‌م‌ أحمد بن‌ حنبل‌ في غیر‌ کتا‌به‌ السؤالات‌
ناشر	الفاروق الحديثة
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1428ق - 2007م
چاپ	1
موضوع	حدیث - جرح و تعدیل - حدیث - علم الرجال - محدثان اهل سنت
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	BP۱۱۴/۲/س۸ ۱۰.ش
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اصل کتاب «سؤالات أبي‌بكر الأثرم للإمام أحمد بن حنبل»، مفقود شده است و محقق کتاب تنها جزیی را که درصدد تحقیق آن برآمده یافته است. وی توانسته است ده نص که ابوبکر اثرم از احمد بن حنبل روایت کرده و در منابع مختلف پراکنده بوده را گردآوری نماید و ذیلی را نیز بر آن بیفزاید تا کتاب را کامل کند. این کار از قبیل گردآوری کتابی است که از گنجینه تراث عظیم اسلامی ناپدید شده است‏.

دکتر عامر صبری این کتاب را جزء حدیثی گزیده دانسته است؛ دلیل بر این مطلب این است که ترتیب معینی در آن نمی‌بینیم و این برخلاف اصل کتاب است که ابویعلی حنبلی درباره آن گفته که مسائل آن در ضمن ابواب مرتب شده است‏.

اگرچه مباحث کتاب، فاقد تبویب و فصل‌بندی است، اما مباحث آن را می‌توان در سه بخش دسته‌بندی کرد:

1. مقدمه‌ای تحقیقی که در سه مبحث به شرح ‌حال احمد بن حنبل شیبانی، احمد بن محمد بن هانی اثرم و نیز معرفی کتاب و ذکر اهمیت و نسخ آن پرداخته است.
2. متن کتاب سؤالات ابی‌بکر اثرم: این کتاب مشتمل بر سؤالاتی است که ابوبکر اثرم از احمد بن حنبل در مسائل جرح و تعدیل، علل حدیث، تاریخ و اسامی و احوال روات پرسیده است‏. این کتاب با وجود قلت نصوص و روایاتش از کتب مهم در این زمینه است‏.
3. مرويات الأثرم عن الإمام أحمد بن حنبل، که حاوی دو بخش است: در بخش اول، روایات به‌ترتیب حروف الفبا ذکر شده است. در بخش دوم نیز علل الحدیث به نقل از مسانید انس بن مالک، حذیفة بن یمان، علی بن ابی‌طالب، ابوذر غفاری و دیگران ذکر شده است.

کتاب، مشتمل بر 389 سؤال یا کلام از احمد بن حنبل است که 92 شماره آن در اصل و باقی در ذیل آمده است‏.

منابع مقاله

مقدمه محقق و متن کتاب.