زوائد الأصول على منهاج الوصول إلى علم الأصول
| زوائد الأصول على منهاج الوصول إلى علم الأصول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اسنوی، عبدالرحیم بن حسن (نويسنده)
جلالی، محمد سنان سیف (محقق) محمد، عمر عبد العزیز (ناظر) بیضاوی، عبدالله بن عمر (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | منهاج الوصول الی علم الاصول |
| ناشر | مؤسسة الکتب الثقافیة |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1413ق - 1993م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اصول فقه اهل سنت - قرن 8 ق. - اصول فقه شافعی - قرن 8ق. - اسنوی، عبدالرحیم بن حسن، ۷۰۴ - ۷۷۲ق. -- سرگذشتنامه و کتابشناسی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 8012م9ب 155/8 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
زوائد الأصول علی منهاج الوصول إلی علم الأصول، اثر جمال‌الدین عبدالرحیم بن حسن اسنوی (772-704ق) است که در یک مجلد و با تحقیق محمد سنان سیف جلالی، منتشر شده است.
کتاب، مشتمل بر مقدمه‌ای مفصل در پنج فصل است که فصل اول در مورد عصر مؤلف از حیث سیاسی و اجتماعی و نهضت علمی و تأثیر آن بر شکل‌گیری شخصیت اسنوی است و فصل دوم و سوم، زندگانی و ویژگی‌های علمی و اخلاقی و اساتید و شاگردان و مراکز تدریس وی و فصل چهارم مصنفات وی، به‌ویژه کتاب فعلی را مورد بررسی قرار داده است. فصل پنجم نیز به معرفی کتاب منهاج الوصول و مؤلف آن – بیضاوی - و شروح آن و امتیازات شرح اسنوی پرداخته است.
هدف مؤلف از نوشتن این کتاب، افزودن مسائلی از علم اصول است که بیضاوی در منهاج نیاورده است؛ درحالی‌که فخر رازی در محصول یا آمدی در احکام یا ابن حاجب در المختصر به آنها اشاره کرده‌اند[۱].
ازاین‌رو کتاب، مشتمل بر یک مقدمه و هفت کتاب است که اسنوی در مقدمه بعد از بیان نام کتاب و روش خود، به مسائلی که در منهاج نیست، اشاره کرده است. تکلیف به مندوب، تحریم واحد غیر معین، آیا امر به اداء امر به قضاست؟ آیا حصول شرط شرعی، شرط در تکلیف است؟ آیا تکلیف به چیزی که آمر از انتفای شرط وقوعش در زمان آن آگاه نیست صحیح است؟ واجب و حرام بودن یک شیء از یک جهت و از دو جهت، تکلیف به مباح، تعلق حکم به دو شیء علی البدل، بقاء و عدم بقاء امر درصورتی‌که مکلف به تکلیف موقتی امر شود و امتثال آن را از اولین وقتی که امکان انجامش را دارد به تأخیر بیندازد، معانی حسن و قبح و بیان موارد اتفاق و اختلاف در آن و دخول نیابت در تکالیف جوارحی، از جمله مواردی است که اسنوی آنها را جزو موارد مفقود در منهاج می‌داند[۲].
اما مطالب هفت کتاب ازاین‌قرارند:
کتاب اول، مربوط به قرآن است که عمده مباحث الفاظ از قبیل مناسبت بین لفظ و مدلول، مشتق، منطوق و مفهوم، علامات مجاز، ترادف و... در این بخش آمده است. کتاب دوم، در رابطه با سنت است که فعل نبی، مسمای صحابی، مقبول بودن یا نبودن خبر واحد در حدود و در امور عام البلوی، مصحح خبر بودن یا نبودن اجتماع بر عمل به مقتضای خبر و... در آن بررسی شده است.
کتاب سوم، به بررسی احکام مربوط به اجماع می‌پردازد و مسائلی از قبیل حکم منکر حکم اجماع قطعی، امکان تصور ارتداد کل امت، حجت بودن اجماع منقول به خبر واحد و... در آن بحث شده است.
کتاب چهارم، مربوط به قیاس و مسائل مختلف پیرامون آن است. کتاب پنجم، به ادله اختلافی اختصاص پیدا کرده و کتاب ششم، به تعارض و تراجیح و کتاب هفتم، به بحث اجتهاد پرداخته است[۳].
مهم‌ترین ویژگی‌های روش اسنوی در این کتاب عبارت است از:
- اسنوی در مرتبه اول بر مختصر ابن حاجب تکیه می‌کند و مسائل افزوده‌شده بر منهاج را از آن نقل می‌نماید و اغلب مسائل کتاب از آن برگرفته شده است.
- اگر مسئله‌ای مطلق آمده و به هیچ‌یک از کتب سه‌گانه منسوب نشده، حتما در مختصر وجود دارد و گاهی در المحصول و الإحكام نیز می‌باشد.
- در مرتبه دوم، در مسئله‌ای که در مختصر نیست، بر المحصول اعتماد می‌کند که چنان مسئله‌ای گاه در الإحكام نیز هست و گاه نیست.
- اگر مسئله‌ای فقط در الإحكام آمده، نه در آن دوتای دیگر، وی آن را از الإحكام نقل می‌کند.
بنابراین اعتماد وی نخست بر مختصر، سپس بر المحصول و در آخر بر الإحكام است.
- در هنگام اختلاف سه کتاب مزبور در ترجیح مسئله‌ای از مسائل، وی مخالف را صریحا نام می‌برد و این به معنای عدم اختلاف غیر آن است.
- تلاش اسنوی بر این است که هیچ مطلبی از کتب سه‌گانه (مختصر، المحصول و الإحكام) را که در المنهاج نیامده، از قلم نیندازد.
- در زمانی که اسنوی مطلبی را از غیر از سه کتاب مذکور می‌خواهد نقل کند، آن را هم به نقل از این سه کتاب، نقل می‌نماید.
- وی بسیاری از اوقات، عین جملات دیگران را نمی‌آورد، بلکه آن را نقل به معنا می‌کند[۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق.