زن در تفسیر نمونه
زن در تفسیر نمونه، اثر آیتالله مکارم شیرازی (تولد 1305ش)، مرجع تقلید، مفسر و فقیه برجسته و جمعی از محققان است که توسط سعید داوودی تنظیم گردیده است. این کتاب بهمنظور بیان جایگاه زن در قرآن و پاسخگویی به شبهات و مسائل معاصر پیرامون حقوق و منزلت زنان، با استفاده از مباحث تفسیری قرآن کریم تألیف شده است.
| زن در تفسیر نمونه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مکارم شیرازی، ناصر (نويسنده) داوودی، سعید (گردآورنده) |
| عنوانهای دیگر | تفسیر نمونه. برگزیده ** زن در تفسير نمونه: برگرفته از تفسیر نمونه |
| ناشر | انتشارات امام علی بن ابی طالب (علیه السلام) |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1393ش |
| چاپ | 1 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
ازآنجاکه چینش تمام آیات مربوط به زن در قرآن مجید در کنار یکدیگر، نشان میدهد که اسلام خدمت بزرگی به جامعه زنان و احیای شخصیت و حقوق آنها کرده است، گردآوری این آیات در یک مجموعه و ارائه تفسیر شفاف و زندهای از آن میتواند هم اوهام خیالبافان، هم نسبتهای ناروای مغرضان و هم روشهای انحرافی گزینشی ناآگاهان را بیاثر سازد. این کار را آقای سعید داودی تحت عنوان «جایگاه زن در تفسیر نمونه» انجام داده و تمام بحثهایی را که در ذیل آیات مربوط به زنان است، از سراسر قرآن جمعآوری کرده و با روش بدیعی آنها را در بخشهای مختلف قرار داده و بهصورت منطقی عرضه کرده است[۱].
ویژگیها و شیوه تنظیم
- محتوای این کتاب بهصورت تفسیر موضوعی – ترتیبی تنظیم شده است؛ بدین صورت که موضوع زن همراه با بخشها و فصلهای مرتبط آن در تفسیر نمونه جستجو شده، سپس هریک از موضوعات هفتگانه (که خواهد آمد) با ریزموضوعاتش بهترتیب سورهها مرتب گردیده است؛ مثلا در موضوع زنان نمونه، از ابتدای قرآن بهترتیب سورهها و آیات جستجو شده و تفسیر و نکتههای آن از تفسیر نمونه استخراج گردیده و کنار هم قرار گرفته است؛ لذا درعینحال که بهصورت موضوعی تحقیق شده، بهترتیب سورهها و آیات چیده شده است.
- در ابتدای هر موضوع، آیات مرتبط همراه با ترجمه نقل شده، سپس تفسیر مربوط به آن آیات آمده؛ آنگاه هر نکتهای که درباره موضوع زن بوده، انتخاب و نقل شده است و اگر در مجموع نکتههای ذیل آیات، یک یا دو نکته مربوط به بحث بوده، فقط همان نکتهها آمده است، ولی در تفسیر آیات برای تبیین آیه مربوط به حوزه زنان، گاه تفسیر آیات قبل و بعد نیز نقل شده است.
- قبل از طرح هر آیه و یا مجموعه آیات، عنوان مناسب توسط گرآورنده انتخاب شده تا سمت و سوی بحث را نشان دهد و این، بهجز عناوین تیترهایی است که در خود تفسیر نمونه و یا تحت عنوان نکتهها آمده است.
ساختار
کتاب، مشتمل است بر مقدمه و پیشگفتار و هفت بخش اصلی که هرکدام دارای فصول و گفتارهای متعدد است.
گزارش محتوا
مجموعه مباحث حوزه زنان در قرآن کریم و بهتبع آن در تفسیر نمونه، مورد دقت قرار گرفته و با ترتیب منطقی در هفت بخش کلی تنظیم شده است:
- در بخش اول، سرگذشت غمبار زنان در جاهلیت و دیگر اقوام بررسی شده؛ چراکه تا وضعیت گذشته زنان مورد توجه قرار نگیرد، نمیتوان خدمت بزرگ قرآن را به این صنف بهدرستی درک کرد.
- در بخش دوم، تلاش اسلام برای احیای جایگاه زن، مورد توجه قرار گرفته که در سه فصل تنظیم شده است:
- در فصل اول، زن بهعنوان یک صنف در برابر مرد دیده شده است. در این قسمت، ابتدا در گفتار اول، از جایگاه انسانی زن در قرآن بحث شده تا روشن گردد که قرآن، زن را همانند مرد، انسان و ریشه آفرینش هر دو را واحد میشمرد و نوع انسانی را تشکیلیافته از دوصنف زن و مرد میداند؛ آنگاه در گفتار دوم، به جایگاه معنوی و هدایتپذیری زن در قرآن پرداخته شده تا روشن شود که قرآن، زن را همانند مرد هدایتپذیر، جایگاه هر دو را یکسان و راه رسیدن به قرب الهی را برای هر دو، ایمان، عمل صالح و تقوا میداند و هرگز زن را به دلیل زن بودن، از این توفیق، محروم ندانسته است.
در گفتار سوم، جایگاه حقوقی زن و مرد بررسی شده است. در این گفتار، به این نکته پرداخته شده که زن و مرد هرچند از نظر انسانی و معنوی یکسانند، ولی با توجه به تفاوتهای جسمی و روحی این دو صنف، نمیتوان انتظار داشت که تکالیف و حقوق آنان نیز یکسان باشد. زن و مرد در عین اشتراک در هویت انسانی، تفاوتهای عمیق روحی و روانی دارند که در مسیر نظام احسن، امری ضروری است. طبیعی است که این تفاوتها، مسئولیتهای آنان را نیز متفاوت میسازد و تفاوتهای حقوقی زن و مرد نیز از تفاوت مسئولیتهای آنان ناشی میشود؛ اما درعینحال زن و مرد حقوق برابر نیز دارند که به آنها نیز پرداخته شده است؛ ازاینرو، این قسمت، نخست حقوق برابر زن و مرد، آنگاه حقوق متفاوت آنها را در قرآن بررسی میکند. در گفتار چهارم، جایگاه اجتماعی زن در قرآن و شرکت او در مسئلهای مانند بیعت با رهبران دینی مورد بررسی قرار گرفته است.
- در فصل دوم این بخش، زن در لباس همسر دیده شده و پاسخ این سؤال بیان گردیده که زن بهعنوان همسر و زوجه دارای چه حقوق و مسئولیتهایی است و قرآن آنها را چگونه ترسیم میکند؟.
در این قسمت، به مسئولیتها و وظایفی نیز که مردان در برابر همسران خود دارند، پرداخته شده است؛ البته مسئله طلاق زنان و احکامی که بر آن مترتب است، در این فصل نیامده، بلکه در بخش سوم (احکام مربوط به زنان) مطرح شده است. در واقع در این فصل، احکام و حقوقی که زن به هنگام همسری دارد، مورد توجه است و مباحث مربوط به طلاق و احکامی همچون عده طلاق و عده وفات و مانند آن در احکام زنان آمده است.
- در فصل سوم، زن در قامت مادر، حقوق و مسئولیتهایش بررسی شده است؛ البته غالبا قرآن، مادر و پدر (والدین) را در کنار هم مورد توجه قرار داده، لذا بهتبع بحث از مادر، بحثهای مربوط به پدر - در آیات مشترک – آمده است.
- بخش سوم از بخشهای هفتگانه، به احکام زنان (نوع زن) میپردازد. همچنین احکامی که در ارتباط مردان با زنان مطرح است، در این بخش آورده شده است.
- در بخش چهارم، به زنان نمونه در قرآن پرداخته میشود؛ زنانی که به سبب ایمان قوی، عمل صالح و حمایت از حق ستایش شدهاند. برخی از این زنان همانند همسر فرعون و مریم، دختر عمران، بهقدری رشد معنوی داشتهاند که قرآن آنها را بهعنوان الگو و سرمشقی برای همه مؤمنان معرفی کرده است.
- بخش پنجم، به زنان ناشایست و نکوهیده در قرآن میپردازد؛ زنانی که به سبب کفر و نافرمانی دستورات الهی و مخالفت با پیامبران خدا، مورد نکوهش قرار گرفتهاند.
- بخش ششم، داستانهایی از زنان را که در قرآن آمده، در بر دارد؛ آنان که نه در مرتبه اعلای ایمان قرار داشتند که جزء زنان نمونه باشند و نه از زنان ناشایست و نکوهیده بشمار آمدهاند، ولی ماجرای زندگی آنان و فراز و فرود حیاتشان عبرتآموز بوده و مورد توجه قرآن قرار گرفته است، همانند ملکه سبأ.
- بخش هفتم و پایانی کتاب، به زنان پیامبر(ص) در قرآن اختصاص یافته است. در این بخش، داستانها و احکام مربوط به آنها و سفارشهایی که قرآن به آنان کرده، گردآوری شده است؛ البته طبیعی است که در این بخش، به نحوه ارتباط پیامبر(ص) با همسرانش و احکام ویژهای که در اینباره نازل شده نیز پرداخته میشود.
بنابراین، بخشهای این کتاب، اینگونه تنظیم شدهاند:
- بخش اول: سرگذشت غمبار زنان:
- فصل اول: زن در جاهلیت.
- فصل دوم: زن در دیگر اقوام.
- بخش دوم: تلاش قرآن برای احیای جایگاه زن:
- فصل اول: زن در برابر مرد.
- گفتار اول: جایگاه انسانی زن در قرآن.
- گفتار دوم: جایگاه معنوی و هدایتپذیری زن در قرآن.
- گفتار سوم: جایگاه حقوقی زن در قرآن.
- گفتار چهارم: جایگاه اجتماعی زن در قرآن.
- فصل دوم: زن در لباس همسر (حقوق و مسئولیتها).
- فصل سوم: زن در قامت مادر (حقوق و مسئولیتها).
- بخش سوم: احکام زنان.
- بخش چهارم: زنان نمونه.
- بخش پنجم: زنان ناشایست.
- بخش ششم: داستانهایی از زنان.
- بخش هفتم: زنان پیامبر اکرم(ص) (احکام و حکایتهایی درباره آنها و سفارشهای خداوند به آنان)[۲].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و پیشگفتار.