زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم آیت‌الله شیخ آقابزرگ تهرانی
| زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم آیت‌الله شیخ آقابزرگ تهرانی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | انجمن آثار و مفاخر فرهنگی (تهيه و تنظيم) محقق، مهدي (مقدمه‌نويس) |
| عنوان‌های دیگر | زندگي‌نامه شيخ آقا بزرگ تهراني |
| ناشر | انجمن آثار و مفاخر فرهنگی |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1387ش. |
| چاپ | 1 |
| موضوع | سرگذشت‌نامه - مجموعهها آقا بزرگ طهراني، محمد محسن، 1255 - 1348 - سرگذشت‌نامه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ش.94 ف2م3 / 203 CT |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم آیت‌الله شیخ آقابزرگ تهرانی، با محوریت «الذريعة إلی تصانيف الشيعة» آقابزرگ تهرانی (1293-1389ق)، حاوی 14 مقاله از افراد مختلف است که به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی گردآوری و منتشر شده است.
ساختار
کتاب به‌ترتیب دربردارنده پیشگفتار، چهارده مقاله و چندین تصویر است.
گزارش محتوا
در ابتدای کتاب پیشگفتاری به قلم مهدی محقق آمده که در ابتدا تاریخچه‌ای از فهرست‌نویسی آثار و نویسندگان شیعه به تصویر کشیده شده و سپس درباره حدیث و معرفی چند قسم آن سخن به میان آمده و در ادامه مهم‌ترین کتب حدیثی شیعه و اهل سنت معرفی شده است و پس از آن راه بازشناختن احادیث درست از نادرست به‌وسیله کتب رجالی توضیح داده شده و در پایان به اجازات پرداخته شده و متن و تصویر چند اجازه آمده است[۱].
مقاله‌های این مجموعه که به‌ترتیب به قلم علی‌نقی منزوی، سعید نفیسی، محمدرضا حکیمی، محمد دشتی، سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی، جلال آل احمد، عزیزالله عطاردی، عباس اقبال آشتیانی، علی دوانی، مینا احمدیان، اکبر ثبوت، عبدالرحیم محمدعلی (ترجمه عبدالحسین طالعی)، علی‌اکبر صفری و صدیقه شاکری، پیرامون زندگی‌نامه آقابزرگ تهرانی، «الذریعه»، اجازه نقل حدیث، ماجرای تنباکو و نقش علما در لغو امتیاز آن، گزارشی از مقدمات کنگره بزرگداشت شیخ طوسی و معرفی «دانشنامه آثار شیعه» است.
سعید نفیسی درباره «الذریعه» و صاحب آن می‌گوید: در عالم ادب یکی از افتخارات مسلّم نژاد ایرانی این است که فن کتاب‌شناسی را دانشمندان ایرانی در جهان ابتکار کرده‌اند و نخستین کسی که در این زمینه تألیف کرده، ابوالفرج محمد بن ابی‌یعقوب اسحاق وراق ندیم بغدادی، دانشمند مشهور شیعه، معروف به ابن ندیم است که کتاب معروف خود «الفهرست یا فرض العلوم» را در سال 377ق تألیف کرد... یکی دیگر از فهرست‌نویسان آقابزرگ تهرانی می‌باشد. ایشان در تألیف «الذریعه»، این کتاب بسیار وسیع و بسیار دقیق، نه‌تنها بیست‌وشش سال وقت گذرانده، بلکه پشتکار و کنجکاوی و ممارست را به جایی رسانده که خود برای جستجوی در کتابخانه‌های مهم اسلامی سفرهای مکرر کرده و از آن جمله سفری برای همین کار به ایران آمده و نه‌تنها در کتابخانه‌های عمومی کشور ما کاوش دقیق کرده، بلکه به کسانی نیز که اهل تألیف یا اهل کتاب خواندن و کتاب گرد آوردن بوده‌اند، رجوع کرده و از هر در و هر حیث کتاب خود را سه جنبه کامل داده است: اولاً کتاب‌هایی که دانشمندان شیعه تألیف کرده‌اند؛ ثانیاً کتاب‌هایی که ایرانیان نوشته‌اند؛ ثالثاً کتاب‌هایی که به زبان فارسی نوشته شده است و به همین جهت این کتاب گران‌بها برای ایران و ایرانیان اهمیت بسزا دارد[۲].
سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی، از شاگردان معروف و مشهور آقابزرگ تهرانی می‌نویسد: من کتاب‌های خطی کتابخانه امیرالمؤمنین(ع) را فهرست می‌کردم که فهرست آن اکنون نزد من است. بعضی کتاب‌ها را نمی‌توانستم تشخیص بدهم که اسم کتاب چیست و یا مؤلف آن کیست. به علامه امینی که مؤسس کتابخانه بود گفتم: اجازه می‌دهید نسخه‌ای را که نمی‌توانم تشخیص بدهم ببرم پیش آقابزرگ تا مشکل را حل کنند؟ قبول کرده و گفتند: «ببر اما شب نماند و عصر برگردان». خب، منزل ما که روبه‌روی منزل شیخ آقابزرگ بود، به خانه که می‌رفتم کتاب‌ها را خدمت ایشان می‌دادم. بعد، عصر که می‌شد می‌رفتم نزد ایشان، کتاب را درمی‌آورد، می‌دیدم اسم کتاب را شناخته، اسم مؤلف را شناخته و خصوصیات آن را با خط ریز خودش نوشته. بعد ایشان نشان می‌داد که من به‌‌این‌‌ترتیب و به این وسیله، سرنخ را از اینجا و آنجا به دست آوردم و به این راه کشف مجهول شد[۳].
عباس اقبال آشتیانی ضمن معرفی «الذریعه»، به آقابزرگ چنین اشکال گرفته است: انتقاد بزرگ ما به علامه دانشمند، مؤلف ذریعه، در این است که ایشان چون سعی داشته‌اند که هرچه را به قلم شیعه به رشته تألیف درآمده، در کتاب خود جمع آورند، ناچار نام بسیاری از رسایل بی‌قدر و قیمت و ترجمه‌های داستان‌های فرنگی را نیز ضبط کرده و آنها را هم در ردیف امهات کتب شیعه آورده‌اند و این عمل تا حدی از جلالت قدر آن کتاب نفیس کاسته است[۴].
وضعیت کتاب
در انتهای کتاب، 25 صفحه تصویر از آقابزرگ و اسناد مرتبط با ایشان آمده است.
فهرست محتویات در ابتدای کتاب ذکر شده است.
برخی از مقالات دارای پاورقی‌‌هایی مربوط به منابع مطالبند.
پانویس
منابع مقاله
پیشگفتار و متن کتاب.