روش‌های حفظ قرآن کریم

روش‌های حفظ قرآن کریم، تألیف علی حبيبی (متولد 1337ش)، به بررسی اهمیت حفظ قرآن کریم در آیات و روایات و معرفی عوامل، انگیزه‌ها، شروط و روش‌های عملی موردنیاز برای حافظان قرآن می‌پردازد تا افراد بتوانند باتکیه‌بر اراده، اخلاص و توکل، به حافظ کل قرآن کریم تبدیل شوند.

روش های حفظ قرآن کریم
پدیدآوران	حبیبی، علی (نويسنده)
ناشر	سازمان تبليغات اسلامی. شركت چاپ و نشر بين الملل
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1393ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-304-620-0
موضوع	قرآن - حفظ - راهنمای آموزشی
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ح2ر9 80/8 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب شامل یک پیشگفتار، چهار بخش (مشتمل بر عناوین فرعی و فصل‌هایی) و سخن پایانی است.

گزارش محتوا

پیشگفتار: قرآن کریم به نام ذکر (یادآوری) خوانده می‌شود؛ چراکه انسان را متذکر و بیدار می‌سازد و حقایقی را که انسان، به‌اجمال با فطرت خدادادی دریافته با وضوح و تفصیلی شرح می‌دهد ‏. مسأله حفظ قرآن کریم، نه‌تنها در میان مسلمانان صدر اسلام، به‌عنوان سنت نبوی و یک عبادت بزرگ به‌حساب می‌آمد، بلکه پس از آن قرآن به‌صورت یک کتاب تکثیر شد و در همه‌جا پخش گردید، باز مسأله حفظ قرآن به‌عنوان یک سنت دیرینه و افتخار بزرگ جایگاه خود را حفظ کرد ‏.

بخش اول: اهميت حفظ قرآن كريم در آيات و روايات: قرآن کریم به‌تدریج بر پیامبر اسلام نازل شد و چون پیامبر(ص) «اُمّی» (درس ناخوانده) بود و سواد خواندن و نوشتن نداشت، خداوند حفظ قرآن در سینه آن حضرت را تضمین کرد ‏. شهید مطهری نیز تأکید می‌کند که در میان نثرها تنها کتاب نثری در عالم که قابل حفظ‌کردن است، یعنی اصلاً ذهن، آن را برای حفظ‌کردن می‌پذیرد، قرآن است. پیامبر گرامی اسلام و ائمه معصومین(ع) به مناسبت‌های مختلف و به فراخور آگاهی و ایمان مخاطبانشان، آنها را به آموزش، قرائت و حفظ قرآن کریم و عمل به دستورات آن دعوت می‌نمودند ‏.

بخش دوم: عوامل و انگیزه‌های گسترش حفظ قرآن كريم: وجود هزاران حافظ در هر عصر و زمان به‌ویژه در سال‌هایی که ابزار نگارش محدود و قرآن در دسترس همگان نبوده، باعث شده که کسی نتواند به‌دلخواه خود، حرفی را در قرآن کم یا زیاد کند. انگیزه‌های اصلی برای حفظ عبارت‌اند از: اعتقاد به اینکه قرآن، کتاب زندگی و قانون اساسی مسلمانان است. محتوای ارزشمند آیات الهی، مردم را بر آن داشت تا در زندگی فردی و اجتماعی خود به آن توجه کنند و به حفظ آن اهتمام ورزند ‏؛ فصاحت، بلاغت و شیواترین کلام بودن قرآن که حتی دشمنان سرسخت پیامبر را شیفته خود می‌ساخت ‏. اهتمام و سفارش مکرر پیامبر(ص) به قرائت و حفظ و بهره‌مندی از پاداش‌های اُخروی و همچنین جایگاه ممتاز اجتماعی حافظین قرآن نزد پیامبر(ص) که به آنان مسئولیت‌هایی مانند فرماندهی سپاه و امامت جماعت سپرده می‌شد، در گسترش حفظ مؤثر بود ‏.

بخش سوم: شروط اصلي حفظ قرآن كريم و عواملي كه اثر مثبت يا منفي در حفظ قرآن كريم دارد: شروط اصلی حفظ عبارت‌اند از: اشتیاق قلبی و عشق به قرآن، زیرا این عشق سختی‌ها را آسان می‌کند. اخلاص و توحید نیّت که هدف حافظ باید فقط رضایت خدا باشد و نه تقرّب به دنیا‏؛ اراده و پشتکار قوی که از استعداد نیز مهم‌تر است‏؛ توکل بر خداوند که موفقیت حافظ را تضمین می‌کند، البته توکل باید همراه با سعی و کوشش باشد‏؛ و دعا و رازونیاز که موانع را برطرف می‌سازد‏. ‏.عوامل مثبت در حفظ شامل: تنظیم برنامه‌ریزی دقیق و منظم، انتخاب قرآنی واحد برای نقش‌بستن تصویر آیه در ذهن، انتخاب تلاوت ترتیل مناسب برای آشنایی با تلفظ صحیح و نغمات، و انتخاب زمان و مکان مناسب و مقدار مناسب حفظ روزانه است ‏.

بخش چهارم: روش‌های حفظ قرآن كریم: روش حفظ برای هر فردی سلیقه‌ای است، اما یک سری علوم و مهارت‌های موردنیاز وجود دارد که تسلط بر صحیح و روان‌خوانی (تجوید و وقف و ابتدا)، توجه به ترجمه و مفاهیم (که حفظ را آسان‌تر و ماندگارتر می‌کند) و آشنایی اجمالی با تفسیر آیات از آن جمله است‏انواع حفظ قرآن عبارت‌اند از: حفظ سوره‌های منتخب، حفظ موضوعی (آیات منتخب دررابطه‌با موضوع خاص) و حفظ ترتیبی (حفظ کل قرآن که بهتر است از جزء سی‌اُم آغاز شود) .

پایه‌های اصلی حفظ شامل: حفظ اولیه که تکرار همراه با دقت و استفاده از نوار ترتیل است؛ مرور که تکرار و تمرین محفوظات که شامل مرور در همان روز، مرور محفوظات جدید (حداقل تا ده روز) و مرور محفوظات گذشته (حداقل دو هفته یک‌بار) است؛ مباحثه یعنی عرضه محفوظات بر دیگران که برای تحکیم حفظ و روشن‌شدن نقاط مبهم بسیار مؤثر است. برای تثبیت محفوظات، خواندن قرآن در نماز، آموزش قرائت و حفظ به دیگران و شرکت در مسابقات توصیه شده است ‏.

نویسنده در سخن پایانی، خوردن کُندر، مسواک‌زدن و قرائت قرآن را موجب تقویت حافظه و گناهان، غم‌های فراوان برای امور دنیوی و همنشینی با اهل لهو را موجب فراموشی دانسته است‏.

کتاب با سخنی از رهبر معظم انقلاب اسلامی در فواید و آثار حفظ قرآن به انتها آمده است: «شما جوانان و نوجوانانی که قرآن را فرامی‌گیرید، این را بدانید که یک ذخیره مادام‌العمر برای اندیشیدن و فکرکردن را برای خودتان فراهم می‌کنید. این چیز باارزشی است» ‏.

منابع مقاله

پیشگفتار و متن کتاب.