رسالة في قاعدة حمل فعل المسلم علی الصحة
| رسالة فی قاعدة «حمل فعل المسلم علی الصحة» | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | موسوی قزوینی، علی (نویسنده) |
| ناشر | جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1419 ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
رسالة في قاعدة حمل فعل المسلم علی الصحة، به زبان عربى، تأليف سيد على بن اسماعيل موسوى قزوينى (م 1298ق.)، است.
نگارش اين كتاب، در 21 ذى القعدة سال 1288ق، پايان يافته است. این رساله در ضمن رساله رسالة في العدالة (قزوینی) به چاپ رسیده است.
ساختار
كتاب، از دو مقدمه و چهار مرحله تشكيل شده است.
در نگارش مباحث كتاب، توجه بيشتر به بررسى روايات و مباحث اصولى است و گفتار فقها كمتر بررسى شده است.
در موارد نادرى نظريات محقق نراقى (م 1245ق.)، در «عوائد الايام»، محقق ثانى (م 940ق.)، در «جامع المقاصد» بررسى و نقد شده است.
گزارش محتوا
اين اصل كه معمولا در كتاب‌هاى اصول فقه ذكر شده است، در اين كتاب با بيان مصاديقى از مباحث مختلف فقهى رنگ و بوى فقهى پيدا كرده است.
در مقدمه كتاب، پيرامون اينكه آيا اين اصل از اصول عمليّة يا امارات شرعى است و همين‌طور اجزاء و مفردات قضيه «اصالة الصحة» بحث شده است.
سپس در مراحل چهارگانه كتاب از اجراى اين اصل در اشياى خارجى، كارها، گفته‌ها و اعتقادات يك مسلمان مباحثى مطرح شده است.
وى، در صفحه 18 پس از بيان روايات در مورد نياز به بررسى دقيق و تأمل در روايات و احتمال لغزش در درك معانى آنها مى‌نويسد:
«هذه هى العمدة من اخبار الباب، لكن تمامية دلالتها على المطلب من مطارح الانظار و مزّال الاقدام.»
هم‌چنين مؤلف، نظريات اصولى خود را به اجمال بيان نموده و در مواقع متعددى مثل صفحات 264 و 299 تفصيل آنها را به كتاب‌هاى اصول فقه خود ارجاع داده است.
كتاب موجود، دربردارنده نظريات و ابتكارات مؤلف است كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود:
وى، اصالة الصحة را در شبهات حكميّة جارى نمى‌داند و در صفحه 241 مى‌نويسد: «و بالجملة اصالة الصحة فى فعل المسلم لا يصلح رافعة للشبهة الحكميّة.»
در مرحله اوّل از مباحث كتاب، در مورد جريان اصالة الصحة در اشياى خارجى در صفحه 257 مى‌نويسد: «انه ان اتفق فى الاعيان الخارجيّة ما يجرى فيه اصالة عدم الفساد، فلا اشكال فى الحكم فى نحوه بالصحة عملا بذلك الاصل و لا حاجة معه الى دليل خاص.»
در مرحله دوم در مورد اجراى اصالة الصحة در كارهاى مسلمانان در صفحه 261 مى‌نويسد:
«فالانصاف ان تأسيس اصالة الصحة باسلام المسلم مع انضمام اصل العدم- على وجه مطرد فى جميع الموارد المشتبهة-غير ممكن، كما ان تأسيسه بالغلبة غير ممكن، فالعمدة فى هذا المقام هو الرجوع الى الادلة الشرعيّة.»
وى، در حالى كه اجماع به معنى اتفاق فتاواى فقهاء كه كاشف از رأى معصوم است را نفى مى‌كند، امّا در صفحه 281، اجماع به معنى سيره مسلمين را (كه از قديم اعمال عبادى و معاملات، مثل خريد و فروش و ازدواج و سر بريدن حيوانات را حمل بر صحت مى‌كرده‌اند و امورى مثل نماز ائمه جماعات، عمل نايب حج و زيارت، اجير در نماز و روزه و ساير عبادات، وكيل در خريد و فروش و ساير عقود را مى‌پذيرفته‌اند)، حتى از اجماع قولى قوى‌تر مى‌داند و مى‌نويسد:
«اما الثانى و هو سيرة المسلمين فهى من الوضوح بمثابة لا مجال لاحد الى انكاره الاّ اذا كان مكابرا.»
در مرحله سوم، اجراى اصالة الصحة را در گفته‌هاى مسلمانان، نمى‌پذيرد و در صفحه 290 مى‌نويسد: «فمحصل ما حققناه انه لا دليل من العقل و النقل على وجوب حمل قول المسلم على الصدق و الحكم عليه بمطابقة مضمون خبره الواقع ليترتب عليه آثار الصدق و احكامه على وجه يكون ذلك اصلا كليا يرجع اليه فى جميع الموارد المشتبهة الاّ ما خرج منه بالدليل.»
در مرحله چهارم، وى، اجراى اصالة الصحة را در عقايد مسلمانان، مى‌پذيرد و بنا به روايات، اجماع و سيره آن را جارى مى‌داند و مى‌نويسد:
«و لذا ترى المسلمين فى جميع الاعصار و الامصار لا يقدمون على تفتيش عقائد مفتيهم و ائمة جماعاتهم و شهودهم، بل يبنون على تقليد كل من لم يعلم منه فساد العقيدة و لم يظهر منه ما ينافى الايمان.»
فقه الحديث عميق و دقيق در اين كتاب، توانايى مؤلف را در مباحث فقهى به‌خوبى نشان داده و اين كتاب را از جايگاه خاصى برخوردار ساخته است.