رسائل منطقية في الحدود و الرسوم للفلاسفة العرب
| رسائل منطقية في الحدود و الرسوم للفلاسفة العرب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اعسم، عبدالامیر (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | ابن حیان - الکندی - الخوارزمی - ابن سینا - الغزالی ** رسائل منطقية في الحدود و الرسوم للفلاسفة العرب: إبن حيان - الکندي - الخوارزمي - إبن سينا - الغزالي |
| ناشر | دار المناهل |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1413ق - 1993م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | منطق |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ع۴ر۵ 66 BC |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
رسائل منطقية في الحدود و الرسوم للفلاسفة العرب: ابن حيان، الكندي، الخوارزمي، ابن سينا و الغزالي، مشتمل بر رساله‌های منطقی حدود و رسوم به قلم پنج فیلسوف بزرگ مسلمان است که با مقدمه و تحقیق عبدالامیر اعسم (1940-2019م) یکجا منتشر شده است.
نویسنده در مقدمه کتاب، به کتاب دیگرش «الفيلسوف الآمدي مع تحقيق كتاب المبين في شرح ألفاظ الحكماء و المتكلمين»، در سال 1987م، اشاره کرده و کتاب حاضر را تکمیل‌کننده بحث اصطلاحات فلسفی نزد مسلمانان می‌داند؛ چراکه شخصیت‌های مذکور سهم بزرگ و ممتازی در تطور اصطلاحات فلسفی داشته‌اند[۱]. سپس چگونگی گردآوری و تحقیق نسخ خطی رساله‌های منطقی را توضیح داده است[۲].
ابن حیان رساله‌اش را با اشاره به ارزش آن آغاز کرده که از دیدگاه او به اندازه علمی است که به آن اختصاص یافته است[۳]. سپس منظور از حد و زیاده و نقصان در آن را بیان کرده است[۴]. سپس از تقسیم علوم به علم دین و علم دنیا و تقسیمات دوگانه علم دین به شرعی و عقلی و علم دنیا به شریف و وضیع و تقیسمات دوگانه هریک از این علوم و حدود هریک از این علوم سخن گفته است[۵]. پس از آن به جهت تکمیل مباحث، از حدود اشیاء سخن رفته است؛ به‌عنوان مثال حد دین، افعال و کارهایی است که برای صلاح بعد از مرگ، مأمور به انجام آنها هستیم[۶].
کندی رساله خود را در پاسخ به درخواست شخصی نوشته که از او با تعبیر «أيها الأخ المحمود» یاد کرده است. او احاطه به حدود و رسوم اشیاء را از دشوارترین کارها دانسته است[۷]. رساله حد و رسم کندی مشتمل بر تعریف و توضیح قریب به یک‌صد واژه و اصطلاح چون عقل، طبیعت، نفس، جِرم، ابداع، هیولی، صورت و... است[۸].
خوارزمی رساله حدود خود را در دو باب نوشته است: در باب اول، موضوع فلسفه در سه فصل اقسام فلسفه، علم الهی و الفاظی که فراوان در فلسفه به‌کار می‌روند و در باب دوم (منطق) در نه فصل، ایساغوجی، قاطیغوریاس، باری ارمینیاس، انولوطیقا و... به‌اختصار معرفی شده است[۹].
رساله حدود ابن سینا نیز به گفته خود او به درخواست دوستان نوشته شده است. البته ابن سینا در ابتدا از دشواری این کار سخن گفته و در آغاز نپذیرفته است[۱۰]. ابن سینا عباراتش را با توضیح اینکه برای واجب الوجود تنها شرح اسم ممکن است، آغاز کرده است. سپس حدود عقل، نفس، صورت، هیولی، موضوع، ماده، عنصر، جوهر، عرض و ده‌ها لفظ دیگر را بیان کرده است[۱۱].
آخرین رساله منطقی به ابوحامد غزالی اختصاص دارد. غزالی، رساله‌اش را در دو فن قوانین حدود (در هفت فصل) و حدود مفصله (در سه قسم حدودی که در الهیات، طبیعیات و ریاضیات استفاده می‌شود) نگاشته است.
در بخش الحاقی کتاب، مقایسه‌ای میان صفحه حدود ابن حیان در این کتاب و نسخه باول کراوس در «المختار من رسائل جابر بن حيان»[۱۲] و نیز رساله کندی در این کتاب و «رسائل الكندي الفلسفية» محمد عبدالهادی ابوریده [۱۳] و دیگر رساله‌ها با دیگر نسخه‌های منتشره صورت گرفته و صفحات در هر دو برای مراجعه محققین ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
تصدیر، مقدمه و متن کتاب.