رسائل في العدل و التوحيد
| رسائل في العدل و التوحيد | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | هادی الی الحق، یحیی بن حسین (نويسنده)؛
سید مرتضی، علی بن حسین (نویسنده)؛ رسی، قاسم بن ابراهیم (نویسنده)؛ قاضی عبدالجبار بن احمد (نویسنده)؛ نیسا‌بوری، سعید بن محمد (نویسنده)؛ کاتب، سیف‌الدین (مقدمه‌نويس) |
| عنوان‌های دیگر | اصول العدل و التوحید ** الرد علی المجبرة ** المختصر فی اصول الدین ** انقا‌ذ البشر من الجبر و القدر ** فصول من دیوان الاصول |
| ناشر | دار مکتبة الحیاة |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1359ش - 1400ق - 1980م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | توحید - متون قدیمی تا قرن 14 - عدل (اصول دین) - جبر و اختیار - کلام - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1359 5ر 217 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
رسائل في العدل و التوحيد، مجموعه 6 رساله از آثار 5 نفر از دانشوران اسلامی در تبیین مباحث اعتقادی و توحیدی است که پژوهشگر معاصر، سیف‌الدین کاتب، مقدمه‌ای بر آن افزوده و پدیدآورندگان و آثارشان را شناسانده و در مواردی اندک پاورقی‌هایی توضیحی یا استنادی نیز اضافه کرده است. گفتنی است: متأسفانه کتاب حاضر، تحقیق و تصحیح علمی نشده است و اغلاطش کم نیست. رساله‌های مذکور عبارتند از:
الردّ و الاحتجاج علی الحسن بن محمد بن الحنفية
- این رساله، نوشته پیشوای زیدیه و مؤسس مذهب هادویه در قرن سوم هجری قمری، یحیی بن حسین هادی‌الی‌الحق (245-298ق)، معروف به «الهادى‌الى‌الحق» است که خدا را منزّه از اجبار کردن بندگان می‌داند و سخن جبرگرایانه پیشوای کیسانی، حسن بن محمد بن حنفیه را نقد می‌کند[۱] و به 43 پرسشی که او طرح کرده، پاسخ می‌دهد[۲].
إنقاذ البشر من الجبر و القدر
- این رساله از آثار فقیه، متکلم و ادیب ممتاز شیعی قرن پنجم هجری قمری، ابوالقاسم على بن حسین بن موسى، ملقب به سید مرتضى (۳۵۵-۴۳۶ق) و برای پاسخگویی به درخواست شخصی ناشناس درباره نگارش رساله‌ای در موضوع قضا و قدر و اجتناب از جبر است[۳]. نویسنده تأکید دارد که سخن ما این است: «أنا بقدر الله راضون و بالكفر غير راضين»[۴]؛ یعنی ما به «قضا و قدر الهی» راضی هستیم، ولی به «کفر»، رضایت نداریم.
أصول العدل و التوحيد
- این رساله، تألیف یکی از بنیان‌گذاران فقه زیدی و ادیب و شاعر مجاهد، ابومحمد قاسم بن ابراهیم بن اسماعیل حسنی هاشمی رسّی، مشهور به قاسم رسّی (169-246ق) است. او می‌گوید: بر بنده موحد که می‌داند هیچ چیزی همانند خدا نیست، لازم است که در آشکار و نهان تقوا پیشه سازد و خوف و رجا داشته باشد و بداند که او عدل، کریم، رحیم و حلیم است و به بندگانش به‌اندازه طاقتشان تکلیف معیّن می‌کند و...[۵].
الردّ علی المجبّرة
- این رساله نیز از نوشته‌های قاسم رسی مذکور است که از جمله بر این مطلب تأکید دارد که آدم(ع) و حوا(س) اقرار به گناه و توبه کردند، ولی قدری‌ها و جبری‌ها می‌گویند: گناه ما با قضای الهی و اراده اوست![۶].
المختصر في أصول الدين
- این رساله، اثر پیشواى معتزلیان در قرن چهارم و پنجم هجری قمری، قاضی عبدالجبار بن احمد (359-415ق)، است. او می‌گوید: اگر گفته شود: آیا تقلید در معرفت خدا و مراجعه به دانشمندان جایز است؟ گفته می‌شود: نه بلکه بر مکلفان عاقل لازم است که خدای متعال را استدلالی بشناسند و او را منزّه بدانند، همان طور که بیان کردیم[۷].
فصول من ديوان الأصول
- این رساله، تألیف محدّث، متکلم و مدرّس معتزلی قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری قمری، ابورشید سعید بن محمد بن حسن نیشابوری (پیش از ۳۴۵ق - پس از ۴۱۵ق)، است. او از جمله چنین نوشته است: اینکه گفته شده: «از دیدگاه ابوالقاسم بلخی، خدای قدیم متعال، مُدرک نیست»، باید این اختلاف، لفظی شمرده شود نه معنوی....[۸].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.