رجال عروة بن الزبير و جماعة من التابعين و غيرهم

رجال عروة بن الزبير و جماعة من التابعين و غيرهم
پدیدآوران	قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج (نویسنده) جبوري، حسين علي حسين (محقق)
ناشر	مکتبة الفارابي
مکان نشر	سوريه - دمشق
سال نشر	1426ق. = 2004م.
چاپ	چاپ يکم
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏/م5ر3 / 115 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

رجال عروة بن الزبير و جماعة من التابعين و غيرهم، اثر امام حافظ ابوالحسین مسلم بن حجاج نیشابوری (متوفی 261ق)، کتابی است در معرفی رجال عروة بن زبیر که با تحقیق حسین علی حسین جبوری به چاپ رسیده است.

اهمیت کتاب

اثر حاضر، نمونه نخستین تلاش برای جمع‌آوری رجال یک محدث در یک جا است. مسلم در این کتاب، رجال عروه و رجال گروهی از تابعین و غیر آنان را ذکر کرده است؛ این در حالی است که شیوخ و شاگردان عروه را نیز ذکر ‌نموده است.

اهمیت دیگر کتاب، آن است که مؤلف به صرف ذکر نام راوی، اکتفا نکرده، بلکه به ذکر نام شاگردان و شیوخ هر راوی نیز پرداخته که این امر، در شناخت مصادر و منابع هر روایت و سلسله سند آن، کمک شایانی می‌کند.

ساختار

کتاب با مقدمه مفصلی از نویسنده در سه فصل آغاز و مطالب، دربردارنده نام 409 راوی می‌باشد که بر اساس ترتیب نسب، طبقات و گاهی هر دو، به معرفی آنها پرداخته شده است.

گزارش محتوا

در فصل اول مقدمه، در سه مبحث، ابتدا به شرح حال مفصل نویسنده پرداخته شده و اطلاعات نسبتا جامعی، پیرامون نام، کنیه و نسب، ولادت، تحصیلات، سفرهایی که به‌منظور کسب دانش انجام داده، صفات، ارتباط با امام بخاری، شیوخ و شاگردان وی در اختیار خواننده قرار گرفته است.

در مبحث دوم، وضعیت سیاسی و فرهنگی دوران و عصر مؤلف، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در مبحث سوم، آثار وی، معرفی شده است.

در فصل دوم، در دو مبحث، ابتدا به بحث پیرامون نام کتاب و صحت انتساب آن به مؤلف و سپس، به تعریف کتاب و اشاره به ویژگی‌ها و خصوصیات آن، پرداخته شده است. در پایان نیز به اقدامات تحقیقی صورت‌گرفته بر روی کتاب، اشاره شده است.

ویژگی‌های کتاب

برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های اثر حاضر را به‌صورت مختصر، می‌توان در موارد زیر، به‌خوبی مشاهده کرد:

1. رعایت اختصار و اقتصار مؤلف به ذکر نام یا نام و کنیه و در بعضی موارد، فقط ذکر کنیه راوی، بدون معرفی یا ارائه شرح حالی برای او.
2. عدم ذکر منابع و مراجع کتاب؛ وی در این امر، به روش متقدمین که مبتنی بر اعتماد بر حافظه بوده، عمل نموده است.
3. نویسنده در ذکر نام روات، از روش خاصی استفاده نکرده است؛ به‌گونه‌ای که گاهی نام روات را بر اساس نسب ذکر نموده و در مواردی، بر اساس طبقات و گاهی نیز از هر دو روش، بهره برده است.
4. تعداد اعلامی که شیوخ و شاگردان آنها در کتاب ذکر شده، به شانزده عالم مشهور، می‌رسد که عبارتند از: عروة بن زبیر، علی بن الحسین، سلیمان بن یسار، عمرو بن دینار، ابوسعید خدری، امام شعبی، امام زهری، شعبة بن حجاج، قیس ابن ابی‌حازم، ابوعثمان نهدی، مطرف بن عبدالله، قیس بن عباد ضبعی، حضین بن منذر، ابووائل شقیق بن سلمه، سعید بن مسیب و ابوبکر صدیق. نویسنده، برای برخی از این اعلام، به ذکر شیوخ و شاگردان آنان پرداخته و برای برخی فقط به ذکر شیوخ و برای بعضی تنها به ذکر شاگردان، اکتفا نموده است.
5. تعداد راویان ذکر شده در کتاب، تقریبا 904 راوی می‌باشد.
6. کتاب یکی از مصادر مهمی است که امام مسلم در آن مجموعه‌ای از روات را ثبت کرده که این در علم رجال و روایت، دارای اهمیت خاص و ویژه‌ای است.

وضعیت کتاب

از جمله اقدامات تحقیقی صورت‌گرفته در کتاب، عبارتند از:

1. تصحیح متن به‌قدر امکان؛
2. ارائه شرح حال مختصر برای تمامی روات کتاب، به غیر از شانزده نفر اصحاب تراجم اصلی. شرح حال این شانزده نفر، به‌صورت مفصل‌تر، در مقدمه کتاب آمده است؛
3. تهیه فهارس فنی، مخصوصا فهرست نام تمامی روات، بر اساس ترتیب حروف الفبا.

فهرست مصادر و مراجع مورد استفاده محقق، به‌همراه فهرست نام راویان و مطالب، در انتهای کتاب آمده است.

در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، شرح حال مختصری از اعلام مذکور در متن، ارائه گردیده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.