دیگری؛ بررسی تحلیلی جریانهای شعر معاصر ایران از سال 1360 تا 1390
| دیگری؛ بررسی تحلیلی جریانهای شعر معاصر ایران از سال 1360 تا 1390 | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | آزادبخت، فروزان (نویسنده) |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1396 |
| شابک | 8ـ79ـ6748ـ964ـ978 |
| موضوع | شعر فارسی معاصر، جریانهای شعری |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | PIR ۳۸۱۱/آ۴د۹ ۱۳۹۶ |
دیگری؛ بررسی تحلیلی جریانهای شعر معاصر ایران از سال 1360 تا 1390 تألیف فروزان آزادبخت، «جریان شعری» به فعالیت گروهی از شاعران با اصول زیباییشناختی مشترک اشاره دارد که معمولاً با بیانیههای نظریهپردازانهشان معرفی میشوند. در دهههای اخیر، تلاش افراطی شاعران برای متفاوت بودن، گاه به خلق آثار تصنعی و نادلپذیر انجامیده است. این پژوهش با تمرکز بر جنبههای ادبی (و نه سیاسی یا ایدئولوژیک)، تحولات شعر فارسی را در سه دههٔ ۱۳۶۰ تا ۱۳۹۰ بررسی میکند. با وجود آشفتگی اولیه ناشی از تعدد جریانها و نظریهها، اکنون میتوان خطوط اصلی این حرکتها را ترسیم و تحلیل کرد. معرفی ساختارمند این جریانها، همراه با پیشگامان و نمونهاشعارشان، میتواند ابهامات موجود را کاهش دهد و بستری برای پژوهشهای آینده فراهم کند.
ساختار
این کتاب از چهار فصل تشکیل شده است: جریانهای شعر دهۀ شصت، جریانهای شعر دهۀ هفتاد، جریانهای شعر دهۀ هشتاد، و استنباط و نتیجهگیری.
گزارش کتاب
«جریان شعری» اصطلاحی است که در دهههای اخیر رایج شده است و «به فعالیت هنری گروهی از شاعران اطلاق میشود که براساس عقاید و معیارهای زیباییشناختی هنری مشترک، برای خلق آثاری بدیع در حال تلاش و کوشش هستند». که غالباً با صدور بیانیه و یا بیانیههایی توسط نظریهپردازان هر جریان معرفی شده و به فعالیت خود رسمیت میبخشند. انتشار آثار شعرای منسوب به هر جریان در واقع ارائۀ محصولات هنری آن جریان است که علیالاصول باید تجلی گاه و نمود عملی تئوریهای جریان متبوعشان باشد. اما در آثار برخی از جریانها چنین ارتباطی دیده نمیشود.
آنچه که در شعر دهههای اخیر مشکلساز شده است کوشش افراطی سرایندگان برای «دیگری» بودن است. البته همین سعی و تلاش فراوان و جنجالگریها نشان میدهد که با لشکری از پیادهها مواجه هستیم چون در عرصۀ هنر چهرههای شاخص به خودی خود جلوه میکنند و نیازی به تبلیغات گسترده نیست. کثرت شعرایی که هر یک به دنبال شگردی بودند که بتوانند «دیگری» زمان خود باشند؛ هنر شعر را از مسیر طبیعی خود خارج کرد و موجب خلق آثاری اندیشیده و نادلچسب شد. «شعر جوان این دوره، به این دلیل نمونههای درخشانی ندارد که از درون نظریه پردازیهای «روشنفکران عامی» سر برآورده است. نه از درون زندگی و ضرورت تاریخ».
تحولات هنری و به ویژه ادبی غالباً بازتاب تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه هستند و بدیهی است که برهۀ سی سالۀ موضوع این پژوهش نیز تحت تأثیر اوضاع زمان خود است. در این تحقیق ضمن در نظر داشتن تأثیر اوضاع سیاسی و تحولات اجتماعی، سعی شده است که تمرکز پژوهش بر جنبۀ کاملاً ادبی جریانها باشد و نسبت به اوضاع سیاسی تنها به اشارهای اکتفا شود. همچنان که دربارۀ جریانهای تحت تأثیر ایدئولوژیها و مکتبهای عقیدتی خاص نیز جانب بیطرفی رعایت شده و وارد حیطۀ عقیدتی و آیینی چنین جریانهایی نشده است.
در طی سالهای 1360 تا 1390 ظهور جریانهای متعدد شعری با نظریهها و بیانیهها و انبوه مشخصههای عملی یا تئوریشان موجب شد که شعر این سه دهه همچون آشفته بازاری که در نگاههای اولیه تصور روشنی از آن حاصل نمیشود به نظر برسد. اما اکنون که قال و مقال نظریهها و بیانیهها به پایان رسیده است و گیرودار مؤلفهها و نقدها خاتمه یافته، خطوط اصلی این جریانها واضحتر دیده میشود و میتوان شمای کلی خط سیر جریانهای این برهۀ سیساله از شعر فارسی را ترسیم کرد و مسیر سرودهها را از دور دید؛ راهی که طی کردهاند و سمت و سویی که در پیش گرفتهاند. در این پژوهش با ارائۀ یک تحلیل کلی به جمعبندی آنچه که در طی این سه دهه در شعر نوگرای فارسی اتفاق افتاده است، پرداخته میشود.
در دهههای اخیر اعلام حضور جریانهای ادبی پرتعداد در عرصۀ شعر فارسی اگر چه موجب رونق ایدهپردازی و در پی آن نقد و بررسی آثار شده است؛ اما تعدد این جریانها و کثرت شعرای معاصر و آثارشان از یکسو و پیچیدهگوییهای نظریهپردازان از سوی دیگر، مخاطبان و پژوهشگران را دچار سردرگمی و ابهام کرده است. معرفی این جریانها، شامل روند شکلگیری و مؤلفهها و معرفی شعرا و پیشگامان هر جریان و نمونهای از سرودههایشان میتواند بسیاری از ابهامات را برطرف نموده و زمینه را برای تحلیل و پژوهشهای آینده فراهم کند.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات