دیپلماسی در شاهنامه؛ بررسی روابط بین‌الملل و آداب دیپلماسی در شاهنامه فردوسی
| دیپلماسی در شاهنامه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سهامی، علی (نویسنده) |
| ناشر | فصل پنجم |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1398 |
| شابک | 1ـ552ـ304ـ600ـ978 |
| موضوع | فردوسی، ابوالقاسم، ۳۲۹ - ۴۱۶؟ق . شاهنامه -- نقد و تفسیر,فردوسی، ابوالقاسم، ۳۲۹ - ۴۱۶؟ق. شاهنامه -- دیپلماسی,شعر فارسی -- قرن ۴ق. -- تاریخ و نقد ,دیپلماسی در ادبیات |
| کد کنگره | PIR ۴۴۹۵/س۸۴ر۹ ۱۳۹۸ |
دیپلماسی در شاهنامه؛ بررسی روابط بین‌الملل و آداب دیپلماسی در شاهنامه فردوسی تألیف علی سهامی، بر اساس نظریه‌های دانشمندان علوم سیاسی و روابط بین‌الملل بهره‌گیری از ابزار دیپلماسی از عناصر قدرتمند کارگزاران سیاسی کشورها به شمار می‌اید و از آن به عنوان اهرم سیاست خارجی در کنار سایر ابزارهای قدرت از جمله نیروی نظامی، فرهنگ و اقتصاد استفاده می‌شود. بر این اساس در این کتاب به بحث و بررسی روابط فرهنگی و آداب دیپلماسی در شاهنامۀ فردوسی پرداخته شده است.
ساختار
کتاب در چهار فصل تدوین شده است.
گزارش کتاب
از آنجا که تلاش برای کاربرد علوم انسانی از اولویت‌های پژوهشگران و ادبیات‌شناسان عصر کنونی است، بنابراین درک این ضرورت و شناخت جایگاه و اهمیت دیپلماسی در بهبود وضعیت و موقعیت کشورها بسیار مؤثر است. بر اساس نظریه‌های دانشمندان علوم سیاسی و روابط بین‌الملل بهره‌گیری از ابزار دیپلماسی از عناصر قدرتمند کارگزاران سیاسی کشورها به شمار می‌اید و از آن به عنوان اهرم سیاست خارجی در کنار سایر ابزارهای قدرت از جمله نیروی نظامی، فرهنگ و اقتصاد استفاده می‌شود. بر این اساس در این کتاب به بحث و بررسی روابط فرهنگی و آداب دیپلماسی در شاهنامۀ فردوسی پرداخته شده است.
از اواخر قرن هجدهم میلادی تاکنون تعاریف گوناگونی از اصطلاح دیپلماسی ارائه شده است؛ از جمله دیپلماسی به معنای مذاکره، به مفهوم بخشی از امور خارجی هر کشور، به معنای صفات و قریحه‌های ذاتی که به دیپلمات نسبت می‌دهند و در کل دیپلماسی روش و فن ادارۀ روابط بین‌المللی یا تاکتیک‌های مورد استفاده و اجرای سیاست خارجی است. اگر سیاست خارجی راهبرد هر کشوری دانسته شود، دیپلماسی به مثابۀ تاکتیک اجرایی آن راهبرد یا ابزار اجرای سیاست خارجی است که توسط دیپلمات‌ها محقق می‌شود.
دربارۀ شاهنامه تاکنون تحقیقات وسیع و دامنه‌داری انجام شده که هر کدام توانسته فقط اندکی از راز اقیانوس‌وار این اثر شگرف حماسی را روشن نماید؛ بنابراین نباید به این شاهکار حماسی جاویدان تنها به عنوان یک اثر ادبی ـ حماسی نگاه کرد؛ زیرا نخستین زمینه‌های شکل‌گیری هویت باستانی مردمان ایران را در خود فراهم نموده است و از این‌رو بازگوکنندۀ تاریخ سیاسی پیش از اسلام ایران است. این کتاب به شیوه‌ای دانشورانه و کاربردی، جهان سیاسی، اندیشۀ سیاسی، عناصر ساختار حکومت، وظایف، نقش‌ها و کارکردها، روابط درونی و بیرونی حکومت‌های باستانی ایران، به‌ویژه ساسانیان را در زمینۀ علوم سیاسی بر پژوهشگران نمایان می‌کند.
از آنجا که آیین حکومت‌داری و شهریاری برای رسیدن به جامعه‌ای آرمانی و انسانی از دیرباز در سرزمین کهن ما رونق بسزایی داشته است، شاهنامه به عنوان تاریخ منظوم شهریاری و اساس‌نامۀ کشورداری پیشینیان توانسته بسیاری از دستورالعمل‌های مملکت‌داری را از لابلای صفحات خود حفظ نماید. نویسنده در این کتاب کوشیده با تکیه بر موضوع «روابط فرهنگی و آداب دیپلماسی در شاهنامه» به طور کلی بررسی حکومت و عناصر ساختاری آن در شاهنامه، جهان سیاسی و روابط خارجی بپردازد و این موضوعات را به عناوین جزئی‌تر تقسیم نماید؛ از جمله:
ویژگی پادشاهان (نقش رهبری شاه در ادارۀ کشور، حفظ استقلال کشور، فرماندهی سپاه و نظارت بر ادارۀ جنگ‌ها، نوشتن فرمان‌ها، تنظیم‌کنندۀ روابط خارجی و اختیار تام در توافق‌نامه‌ها و امضای صلح‌نامه، برقراری نظام تقسیمات کشوری و تعیین فرمانداران ایالات کشور، حفظ امنیت و آرامش، نظارت بر خراج و دریافت مالیات، بازدید از ایالات و سفر به آنها، از بین بردن آفت‌ها، بلایا و مبارزه با خشکسالی، گماردن یا برکناری مقام‌های مهم کشوری و لشکری، تقسیم غنایم، گزینش جانشین و .....)، بررسی آداب و روابط دیپلماسی ایران با سایر ملل از جمله توران، یونان، روم، چین، هند، مصر، یمن و .... افزون بر بررسی روابط فرهنگی دوجانبه به انواع دیگری از دیپلماسی از جمله ابزارهای سیاسی ـ دیپلماتیک، اقتصادی ـ تجاری و نظامی ـ امنیتی به عنوان ابزارهای تأمین منافع و اهداف سیاست خارجی ایرانیان در شاهنامه مورد توجه قرار گرفته است.
بنابراین فصل اول کتاب کلیاتی دربارۀ تعریف دیپلماسی و تغییر ماهیت سنتی آن و نقش دیپلماسی فرهنگی در روابط بین‌الملل و همچنین مفهوم کشور در ایران کهن را دربر می‌گیرد. فصل دوم این کتاب دربارۀ فرهنگ و دیپلماسی فرهنگی است که زیرشاخه‌هایی از قبیل بررسی فرهنگ و سیاست فرهنگی، دیپلماسی عمومی و تماس فرهنگی، نقش فرهنگ در سیاست خارجی و تأثیرگذاری هویتی و همچنین پیوند دین و سیاست در شاهنامه و نقش فرۀ ایزدی در اندیشۀ سیاسی ایرانیان را شامل می‌شود. پرسش اصلی فصل دوم دربارۀ این است که آیا روابط فرهنگی و آداب دیپلماسی در شاهنامه انعکاس یافته است؟
فصل سوم کتاب به بررسی دیپلماسی و روابط بین‌الملل در شاهنامه می‌پردازد. تعاملات و روابط بین ایران و سرزمین هند در آغاز این فصل قرار گرفته است. در بررسی بازتاب روابط فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ایران و هند در شاهنامۀ فردوسی، می‌توان به این نتیجه دست یافت که در منطقۀ شبه‌قاره ظرفیت و توانایی‌های تعامل و ارتباط میان ایرانیان و هندیان وجود دارد و از دیپلماسی فرهنگی زبان فارسی با تکیه بر شاهنامه و اشتراکات حوزۀ تمدن ایران باستان و تمدن اسلامی به عنوان ریشه‌ها و بسترهای مهم تأثیرگذاری در روابط بین ایران و هند بهره برد.
فصل پایانی کتاب به مسئلۀ آداب دیپلماسی در شاهنامه اختصاص یافته است که روش‌های انتخاب فرستادگان، وظایف آنان در هنگام مأموریت و مذاکره و آیین‌های تشریفات را دربر می‌گیرد. کارگزاران سیاسی ایران همواره در پی برقراری ارتباط با مردمان سایر سرزمین‌ها بوده‌اند، به همین دلیل پادشاهان و دیگر بزرگان ایرانی به دلیل اهمیت جایگاه سفارت نزد آنها، در اعزام و پذیرش فرستادگان نکات مهمی را مورد توجه قرار داده‌اند.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات