دیوان همام تبریزی
دیوان همام تبریزی تألیف خواجه همامالدین علاء تبریزی (۶۳۶؟-۷۱۲ق)؛ به تصحیح رشید عیوضی؛ مجموعه کامل اشعار همام تبریزی، شاعر برجسته قرن هفتم هجری است. این دیوان که توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده، حاوی کلیه اشعار فارسی و عربی این شاعر نامدار دوره ایلخانان مغول میباشد.
| دیوان همام تبریزی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | همام، محمد بن فريدون (شاعر) عیوضی، رشید (مصحح) |
| ناشر | فرهنگستان زبان و ادب فارسی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1394 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-600-6143-78-1 |
| موضوع | شعر فارسی -- قرن ۷ق -- شعر عربی -- قرن ۷ق |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1394 9د / 5321 PIR |
ساختار
این کتاب در دو بخش اصلی اشعار عربی و اشعار فارسی تنظیم شده و شامل انواع قالبهای شعری از جمله قصاید، غزلیات، مراثی، مقطعات، رباعیات و مثنویات است.
گزارش کتاب
کتاب با مقدمه مفصلی از مصحح آغاز میشود که در آن به شرح حال همام تبریزی، جایگاه ادبی او و روش تصحیح دیوان پرداخته شده است. خواجه همامالدین علاء تبریزی از رجال و شاعران معروف ایران در عهد ایلخانان مغول بود که در حدود سال ۶۳۶ هجری قمری متولد شد. وی از معاصران و دوستان نزدیک خواجه شمسالدین صاحب دیوان جوینی بود و از جمله علما و عرفای زمان خود به شمار میرفت.
اشعار مندرج در این دیوان بالغ بر ۳۹۴۴ بیت است که شامل ۱۶۵ بیت عربی و ۳۷۷۹ بیت فارسی میباشد. بخش اشعار عربی شامل قصاید، قطعات و مفردات در موضوعات توحید، مدح و سایر مضامین است.
بخش اشعار فارسی به چند قسمت تقسیم میشود:
- توحید، نعت، مدایح و مواعظ: شامل پنج غزل و قطعه در توحید، یک قصیده و یک قطعه در نعت پیامبر اسلام، و قصاید و قطعاتی در مدح سلاطین و بزرگان عصر
- غزلیات: شامل ۲۲۰ غزل که برخی از آنها دارای ابیاتی به زبان تبریزی هستند و از این جهت دارای اهمیت ویژهای میباشند
- مراثی: شامل دو قطعه، یک ترجیعبند و یازده غزل در رثای درگذشتگان
- مقطعات و اخوانیات: ۴۳ قطعه در موضوعات مختلف و مکاتبات با دوستان
- مفردات: ۴۸ بیت فرد در موضوعات گوناگون
- رباعیات: ۹۸ رباعی در زمینههای عشقی، عرفانی و سایر مضامین
- مثنویات: شامل مثنویای در بحر خفیف با ۵۵۸ بیت در توحید و نعت پیامبر و کتاب صحبتنامه که مثنوی عشقی در بحر هزج با ۳۸۳ بیت است
همام تبریزی از شاعران پیشین مانند سنایی، انوری و نظامی و از معاصران خود مانند سعدی تأثیر پذیرفته و خود نیز بر شاعرانی چون عبید زاکانی، حافظ، کمال خجندی و شمس مغربی تأثیر گذاشته است.
در تصحیح این دیوان از نسخههای خطی متعددی استفاده شده که مهمترین آنها نسخه پاریس، نسخه لاهور، نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی و نسخه کتابخانه نافذپاشای ترکیه است. مصحح با دقت و ظرافت تمام، به تصحیح و مقابله این نسخهها پرداخته و اختلاف نسخههای مختلف را در پاورقی ذکر کرده است.
این اثر به عنوان کاملترین و دقیقترین تصحیح از دیوان همام تبریزی، منبع ارزشمندی برای پژوهشگران ادبیات فارسی به شمار میرود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات