دیوان حسن سجزی دهلوی

دیوان حسن سجزی دهلوی
پدیدآوران	حسن دهلوی، حسن بن علی (نويسنده) م‍ح‍وی‌، م‍س‍ع‍ودع‍ل‍ی‌ (محقق)
سال نشر	1312ش - 1352ق
چاپ	1
موضوع	شعر فارسی - قرن 8ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	1312 9د 5441 PIR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

دیوان حسن سجزی دهلوی، مجموعه اشعار امیر نجم‌الدین حسن بن علاء سجزى، معروف به امیرحسن دهلوى (653-738ق)، از شاعران بزرگ پارسی‌گوی هندوستان است که با تحقیق مسعودعلی محوی، منتشر شده است.

حسن دهلوی، همچون امیرخسرو دهلوی، از فارسی‌سرایان توانا و نامدار هندوستان بود. اشعارش مورد توجه پادشاهان و در میان فارسی‌زبانان هند و ایران متداول و بر زبان‌ها جاری بود. شهرت حسن بیشتر به دلیل غزلیات روان و لطیف اوست که یادآور غزلیات سعدی است. حسن دهلوی در دیوانش اشاره کرده که در سخنوری از سعدی متأثر بوده، در چند مورد نیز از اشعار سعدی استقبال کرده است. حسن نزد اهل هند به «سعدی هندوستان» شهرت داشت.

شیوه او در غزل‌سرایی، همان شیوه سهل ممتنع سعدی است. غزلیاتش عاشقانه و عارفانه است و ویژگی‌های سبک عراقی را دارد؛ چنان‌که چهره معشوق در آنها واضح نیست و سرشار از تصویرهای بدیع و سخنان ظریف است. از ویژگی‌های بارز غزل‌های حسن، مردف بودن آنهاست. گاه ردیف‌ها طولانی و خود یک جمله هستند، همچون: «امشب آن شب است» و «گو همچنان باش».

جامی در بهارستان «قافیه‌های تنگ و ردیف‌های غریب و بحرهای خوشایند» را از ویژگی‌های غزلیات او شمرده است. قصاید او، یا صبغه عرفانی دارد و در توحید یا مدح پیامبر(ص) است، یا در مدح سلاطین هند.

حسن در همه قالب‌های شعر فارسی، از جمله مثنوی، ترکیب‌بند، ترجیع‌بند، مستزاد، قطعه و رباعی طبع‌آزمایی کرده است. او برای مدح، از قالب‌های رباعی و قطعه و مثنوی هم بهره برده است.

مثنوی‌های او همچنین شامل حکایت‌های منفرد و مطالبی درباره برخی واقعه‌های دوران اوست و یک مثنوی عاشقانه به نام «عشق‌نامه» نیز سروده است. عشق و شور و تعب در بیشتر اشعار او آشکار است و در دیوانش، گذشته از سعدی، گاه به اشعار خاقانی شروانی نیز نظر دارد.

از میان شاعران فارسی‌گوی، بیش از همه شیخ کمال خجندی از حسن دهلوی متأثر بوده؛ چنان‌که برخی از گذشتگان او را «دزد حسن» نامیده‌اند.

در دیوان حسن و امیرخسرو دهلوی اشعاری هم‌وزن و هم‌قافیه وجود دارد که ظاهراً آنها را به استقبال یکدیگر سروده‌اند یا به شعر یکدیگر پاسخ داده‌اند.

منابع مقاله

افشاری، مهران، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1388.