دیوان بدرالدین جاجرمی
دیوان بدرالدین جاجرمی اثر بدرالدین جاجرمی (وفات 686ق)، شاعر قرن هفتم هجری؛ تصحیح عباس بگجانی (متولد 1362ش). این دیوان مجموعهای از سرودههای باقیمانده از این شاعر متشرع و کمادعای عصر ایلخانی است که به همراه چند منظومۀ علمی-ادبی وی در حوزههایی چون اختلاجنامه، فالنامه و اختیارات قمر، برای نخستین بار به صورت جامع و تصحیحشده ارائه شده است.
| دیوان بدرالدین جاجرمی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جاجرمی، بدرالدین (شاعر) بگجانی، عباس (مصحح) |
| ناشر | بنیاد موقوفات افشار با همکاری نشر سخن |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1404ش |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-622-4889-31-7 |
| موضوع | شعر فارسی -- قرن 7ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR 5167/ج2د9 1404 |
ساختار
دیوان شامل بخشهای اصلی دیوان (قصاید، غزلیات و...)، اختلاجنامه، فالنامه و اختیارات قمر است.
گزارش کتاب
دیوان بدرالدین جاجرمی تصحیحی است از کلیات سرودههای بدرالدین جاجرمی، شاعر سدۀ هفتم هجری که زادگاهش جاجرم بوده و پس از نبود ممدوح مناسب در زادگاه، به اصفهان مهاجرت کرد و ملکالشعرای دربار بهاءالدین محمد، حاکم اصفهان و فرزند شمسالدین محمد صاحبدیوان شد. پس از زوال خاندان صاحبی، مرثیهگوی آنان باقی ماند و در سال 686 ق درگذشت. مصحح کتاب، عباس بگجانی، در مقدمۀ مفصّل خود به شرح احوال شاعر، ویژگیهای سبکی و اخلاقی شعر او و معرفی منابع گردآوری دیوان میپردازد.
اشعار بازمانده از جاجرمی، تصویر شاعری متشرع، سلیمالنفس و قانع را نشان میدهد که در مدایح خود از اغراق و گزافهگویی پرهیز کرده و ممدوحان کمشمارش گواهی بر رضامندی او از زندگی است. زبان شعر او نیز از کلمات سخیف و هجوآمیز به دور است. مهمترین منبع گردآوری اشعار جاجرمی، کتاب «مونس الاحرار فی دقائق الاشعار» تألیف محمد پسر اوست که در کنار جنگها و تذکرههای متعدد، مأخذ مصحح قرار گرفته است.
متن حاضر دربرگیرندۀ 1571 بیت از سرودههای جاجرمی است که در پنج بخش تنظیم شده است: دیوان شامل قصاید، غزلیات و دیگر قالبهای شعری. اختلاجنامه منظومهای 216 بیتی در قالب مثنوی که در سال 685ق سروده شده و کهنترین اختلاجنامه (پیشگویی بر اساس لرزش اندامها) باقیمانده به زبان فارسی است و بر اساس متنی منسوب به ذوالقرنین شکل گرفته است. فالنامه منظومهای 71 بیتی که کهنترین فالنامۀ شناختهشدۀ فارسی است و شیوۀ فالگرفتن با انگشت (انامل) را در بحر هزج شرح میدهد. اختیارات قمر منظومهای 30 بیتی در قالب مثنوی و رباعی دربارۀ بایدها و نبایدهای نجومی زمان حضور قمر در بروج دوازدهگانه.
علاقۀ جاجرمی به پیشگویی، طالعبینی و نیز نظمدادن به متون منثور (هم فارسی و هم عربی) در انتخاب و تألیف این آثار مشهود است. مصحح با مراجعه به نسخ متعدد «مونس الاحرار» و سایر منابع خطی، اقدام به گردآوری، تصحیح و تعلیق این دیوان کرده است. بخش پایانی کتاب شامل یادداشتهای تصحیح، نمایهها و منابع است. این تصحیح نه تنها گامی مهم در احیای میراث شعری یکی از شاعران کمترشناخته شدۀ قرن هفتم است، که به دلیل دربرداشتن متون کهنی در حوزۀ علوم غریبه، از منظر تاریخ علم و باورهای عامه نیز حائز اهمیت فراوان میباشد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات